ДЕЛ ОД МОНОГРАФИЈАТА „ЛУ  ВЛАШО - АМЕРИКАНСКИ СИН НА МАКЕДОНИЈА“.

Кога го завршив мојот проект, го искористив најголемиот дел од мојата дневница, од која навистина не потрошив многу, за да организирам забава за луѓето со кои работев. Ангажирав бенд и договорив храна со ресторанот во мојот хотел. Се надевав дека тоа ќе го подигне духот и ќе им даде среќен почеток во нова насока.

Некако се случи една година подоцна да дојдам во Македонија и да го посетам Прилеп да видам што се случува. Одговорот беше: речиси ништо. Нивниот одговор беше: „Не се јавивте“, „Не продолживте со нас“ и други објаснувања. Мојот одговор беше: Тоа е ваша компанија и требаше да ги следите упатствата со кои се согласивте.

 За жал, освен што се стекнав со добри пријатели во Прилеп, не видов ништо да се случува. На крајот фабриката беше затворена и продадена.

Со текот на времето дознав дека судбината на Микрон ја пресликува судбината на многу други фабрики во Македонија. Тие не беа навикнати да работат во атмосфера во која чувствуваат сопственост во нивната работа и каде што нивното богатство е врзано за она на компанијата.

Овие фабрики вработија многу Македонци и им овозможија добар животен стандард во Југославија. Но, тие немаа поттик да направат нешто подобро или да инвестираат во нивните бизниси под социјалистичката и комунистичката парадигма.

На крајот фабриката беше затворена. Ни самиот Прилеп не помина подобро; населението се намали на 66.300 жители во 2021 година.

Иако не беше успешен, мојот проект Микрон сепак ми даде основа на знаење за иднината. И сега кога УСАИД знаеше дека зборувам македонски јазик, ми понудија повеќе проекти.

Како споредна забелешка: Во 2008 година, со залагањето на Весна Абрашоска Спасеска, добра пријателка од моите денови во Микрон, бев избран за почесен член на Ротари клубот од Прилеп, дознав. Не можев да го искористам тоа членство, но оваа неочекувана чест ми кажа дека мојата работа во Микрон беше запаметена.

Имав задоволство да запознам многу Македонци за време на моите посети таму, некои добро познати, но повеќето, кои би ги опишал како обични, но одлични, дружељубиви и гостопримливи луѓе. Еден од нив особено ми стана тогаш и остана до ден денес, прекрасен пријател, Илија Кечив -- Ико, како што го нарекуваа. Тој секогаш беше на мојот список на луѓе кои „мора да се видат“ кога доаѓав во посета и тој и неговата сопруга Снежана секогаш ме дочекуваа со полна трпеза со мојата омилена македонска храна, заедно со домашна ракија.

Ико секогаш беше подготвен и расположен да ме вози каде и да треба да одам, било да се возам низ град, да одам до друг град во Македонија или до моето село во Егејска Македонија. Ико го посети Нејплс во неколку зими, што ни овозможи и нам да му бидеме домаќини. Што е најважно, беше забавно да се биде со него.

Друга пријателка е Цветанка Ласкова, која своевремено беше една од најдобрите и најпознати македонски пејачки. Таа еднаш до двапати го посети Нејплс и секако пееше за нашите локални македонски пријатели, вистинско уживање.

На едно од моите патувања дознав дека имам роднина од страната на татко ми што живее во Скопје. На почетокот бев скептичен. Никогаш не сум слушнал дека некој негов роднина живее таму. Се најдовме во Скопје и сфатив дека Мицо Влашевски ги знае истите приказни што ги знаев и јас: за двајцата селани кои се смрзнаа до смрт кога се вратија во селото над планините една зима, и за други селани кои загинаа од вадење бомба која сè уште не беше детонирана на крајот на војната во 1945 година.

Откривме дека сме далечни братучеди - дека дедо ми бил братучед на нивниот дедо.

Оттогаш се собиравме секогаш кога доаѓав во посета, и го запознав Мицо; неговата сопруга Мими; и нивната ќерка Анастасија. Со задоволство и помогнав на Анастасија со компјутерот кога и требаше за училишните задачи. Таа неверојатно многу личи на една од моите внуки.

Иако го сметам Мицо за братучед, семејството ми даде статус „Дедо“. И на семејното стебло кое успеавме да го составиме, тоа е точно.

Повторно назад во Македонија

Се вклучив во уште една програма на УСАИД, чија цел беше да ги запознаам принципите на слободна пазарна економија на менаџерите во македонските компании. Организиравме часови и семинари зборувајќи за бизнисот во општа смисла, а не во техничка или теоретска смисла, за да бидат поразбирливи.

Велес

Почнавме со управителите на компаниите, а потоа и со други клучни директори. Не ми требаше многу време за да сфатам дека тие не се заинтересирани. Можеби мислеа дека ништо навистина нема да се промени за системот во кој беа толку долго време. Некои од нив, можеби, не ја сакаа промената.

Кога почнавме да се концентрираме на помлада публика, бевме поуспешни.

Проектот за развој на сметководството, следниот на кој ме замолија да работам, имаше опширни цели: да помогне во модернизацијата на правната и регулаторната рамка за бизнисите во Македонија да го воведат во универзитетската наставна програма и програми за континуирано образование да се ажурира практиката на сметководство и ревизија како одговор на промената од централно планирана економија во пазарно ориентирана економија.

Работевме со Министерството за финансии и со универзитетите во Македонија. Лидер на проектот беше Џон Хеп; вклучен беше и Гери Скопс, кого го познавав од неговите денови како извршен директор на НАА (сега ИМА). Постигнавме значителен напредок, но проектот сè уште беше пред државата во промената на системот за слободна пазарна економија. Ова беше единствениот проект за кој добив хонорар; сите други мои проекти беа гратис и ги покриваа само трошоците.

На крајот на проектот учествувавме на Годишниот симпозиум со Македонската асоцијација на сметководители. Лобирав да ја донесат програмата Сертификат за сметководство во менаџмент (CMA) во земјата, но и ова беше премногу рано.

Она што лично го добив беше пријателството со Таки Фити, кој тогаш беше министер за финансии, и Блажо Недев, професор по сметководство во менаџмент на Економскиот факултет на Универзитетот Свети Кирил и Методиј во Скопје.

Но, и македонските професионалци учеа. Поранешниот заменик-претседател на ИМА, Роберт Бенет, работеше со мене на развивање на предметниот материјал, и тој го резимираше вака во изданието на Стратешки финансии (Strategic Finance) од март 2000 година: 

„Верувам дека членовите на ИМА кои работеа на овој проект навистина имаа влијание врз професионалците за финансиско сметководство и ревизија во Македонија. Верувам дека има можности ИМА да стане вистинска сила на меѓународно ниво преку учество на членовите на ИМА во слични проекти во странство“.

И работите почнаа да се менуваат. Македонија (Северна Македонија денес) донесе законодавство за усвојување меѓународни сметководствени стандарди како што е утврдено од страна на Меѓународната федерација на сметководители (позната како IFAC). Понатаму, двајца сметководители со седиште во Македонија, Рожица Филипова, од канцеларијата на Делоит и Туше во Скопје, и Драган Димитров, македонски консултант на УСАИД таму, дојдоа на годишната конференција на ИМА во 1999 година во Сиетл со планови за создавање професионална сметководствена организација во нивната земја.

Продолжува  

 Пишува: СЛАВЕ КАТИН