Панде Колемишевски

Промена на Уставот – губење на самобитноста

Доколку се продолжи по патот по кој се тргнало, со постепено бришење на сѐ што претставува македонско име, македонска историја и минато, македонска самобитност, македонски идентитет и интегритет, на крајот од процесот до влегувањето во Европската Унија ќе остане државата, но во неа ќе нема Македонци како националност. Зашто со целата заплетканост околу името не е загрозен никој друг во оваа држава освен Македонците како име, презиме и нација

Пред финишот на преговорите со Грција од трите клучни прашања – за името, идентитетот и јазикот, засега е сигурно само едно: актуелната македонска влада има дадено согласност да се смени името на државата, односно на името Македонија да се додаде претставка Горна, Северна или Вардарска. Останаа да се дорасправаат решенијата за идентитетот и за јазикот, но и тука најверојатно ќе се прифатат грчките барања, по што ќе дојде до целосно национално обезличување на македонскиот нaрод, односно на неговиот национален идентитет. За погорекажаното заклучокот се изведува од големото интервју за ТВ 24 што го имаше Љубомир Фрчкоски, според многумина познавачи на состојбите означен како неофицијално овластен гласноговорник на Владата за прашањето за името, пробен балон, соопштувач и толкувач на владините ставови и решенија.

Самото неговото тврдење дека „идентитетскиот пакет“ не е предмет на преговори е во остра контрадикција со неговите натамошни елаборации за судбината на Уставот и со неговата најново пласирана идеја за некаква таканаречена „временска клаузула“. Уште веднаш треба да се каже дека временската клаузула не е ништо друго туку реторичко-правна бравура, трик со чија помош треба да се замагли вистината, стапица со која македонскиот народ ќе биде пренесен жеден преку вода. Таа подразбира Македонија од година на година да прави отстапки, од година на година да ѝ се сече на рати по еден дел од телото, најпрво нозете преку новото име, најнакрај главата преку промена на Уставот со бришење на термините „Македонија“ и „македонски“ од сите можни документи, во меѓународна и домашна употреба.

Ако досега јасно и чисто беше прокламиран ставот дека не доаѓа предвид да се менува Уставот, сега Фрчкоски ни открива дека и Уставот подолго време е тема на преговори, односно македонската страна дала согласност и тој да биде предмет на дебата, за нас однапред загубена. Доколку се продолжи по патот по кој се тргнало, со постепено бришење на сѐ што претставува македонско име, македонска историја и минато, македонска самобитност, македонски идентитет и интегритет, на крајот од процесот до влегувањето во Европската Унија ќе остане државата, но во неа ќе нема Македонци како националност.

Зашто со целата заплетканост околу името не е загрозен никој друг во оваа држава освен Македонците како име, презиме и нација. Што и да се случува, Албанците по националност ќе си останат Албанци, Турците Турци, Ромите Роми, Бошњаците Бошњаци, Србите Срби, Власите Власи. Само Македонците веќе нема да бидат Македонци, тие ќе бидат горни, северни или вардарски, иако можеби најмногу ќе личи да се викаат долни Македонци, не по географска одредница, туку по тип на карактер. Во една таква констелација може да се случи сегашниот или некој иден состав на македонското собрание, во зависност од мнозинството, да донесе закон според кој строго ќе се казнува употребата на името Македонија, на придавката македонски (за јазик, писмо, песна, оро) и на изјаснувањето за Македонец по националност, ако некогаш во таа новоименувана држава се одржи регуларен, ненаместен попис и ако постои одредницата за изјаснување по националност.

Прашањето од историско значење е дали оваа генерација на политичари, Македонци по национална определба, која ја освои власта со два-три пратеника повеќе, го има добиено правото да ја урне целокупната револуционерна, борбена, културна, јазична, фолклорна историја на својот народ, не само да го релативизира туку да го затре националниот идентитет. Тој идентитет роден кон крајот на 19 век, потврден низ Народноослободителната борба 1941-1945, а запечатен низ документите на АСНОМ, своето ново раѓање (третиот Илинден), новото будење го доживеа уште пред конечниот распад на поранешна Југославија, по референдумот и по конституирањето на дефинитивно самостојна и суверена држава. Беше тоа уште еден кризен, сложен и неизвесен период, низ кој дефинитивно се дообликува и зацврсти македонската национална самосвест кон себеси и во однос на другите народи.

Конечно стана вистина: „Ние не сме Срби, Бугари и Грци, ние сме Македонци“. Промената на името ерга омнес, плус навестената промена на Уставот, што практично значи ерга омнес за сите внатрешни потреби, не е вин-вин решение, не е решение прикладно за медијацијата. Тоа ќе биде дебел и длабок пораз на македонската политичка стратегија, ако сме ја имале воопшто. Суштинската промена на Уставот преку „временските клаузули“ ќе биде деградација на вековниот идеал на генерациите за слобода и самостојност, негација на сите историски настани, на сите личности што дале живот за нив, што по цена на лични и семејни жртви дале придонес во развојот и афирмацијата на самобитноста на нацијата, на јазикот и на сите други елементи што одликуваат еден сериозен народ, една сериозна држава.

Дилемите од типот ако се смени насловот на Уставот, дали може да остане истата содржина во него или ако се смени содржината да остане насловот, се само паравани зад кои ќе биде дробена Македонија. Логиката е проста, не може да биде попроста: ако по Уставот се викаме Горна Македонија, јасно е дека и националноста ќе биде горномакедонска, јазикот ќе биде горномакедонски и сѐ што следува по него и со него. Во сите македонски документи, од крштелницата за новороденче до погребна потврда за умирачка ќе се заведуваат со придавките горномакедонски или северномакедонски, во зависност кое име ќе биде прифатено. Секое друго тврдење дека до такво нешто нема да дојде би било чиста измама и намерно заведување на јавноста во сосема погрешна насока. Од изјавите на Фрчкоски, кои се разликуваат од порано кажаните на претседателот на Владата, Зоран Заев, изгледа дека се фрлени во аут досегашните повеќепати во јавноста афирмирани ставови за недопирливост на идентитетот, на интегритетот, на достоинството, дека народот ќе одлучува, дека нема да дозволиме да бидеме понижени и поразени.

Само некој наивен може да мисли дека ставовите на поранешниот неуспешен кандидат за претседател на државата се негови лични ставови и случајно изнесени во таа телевизиска форма. Токму затоа поголема е дилемата, да не речеме опасноста, дали тие гледишта за решавање на името сега имаат приоритет во таканаречената стратегија за излез од апсурдниот проблем за името. Ако е веќе така, нужно е самиот претседател на Владата, Заев, да даде поцелосна слика, со што би се намалил стравот или би се разбистрила ситуацијата. Доколку не е така, тогаш ставовите на Фрчкоски може да се сметаат како дел од активноста на македонските лобисти што ги застапуваат грчките интереси во напорите да се делегитимира македонскиот национален идентитет. Неоспорна е определбата на Република Македонија да биде членка на НАТО и на ЕУ. Неоспорно е дека мнозинството македонски граѓани се изјаснуваат за такво приклучување, околу тоа прашање има согласност од сите релевантни политички партии, декларација за НАТО има донесено Собранието уште пред десетина години.

Може да се рече дека околу НАТО и ЕУ има и национален, меѓуетнички и меѓупартиски консензус, како што нема консензус за ништо друго во Македонија од независноста до денес. Но во тој контекст не смее да се потцени раширениот страв дека условите што се поставуваат значат губење на националниот идентитет на Македонците. Државите и народите со јасно утврден идентитет се силни држави и народи. Историските аргументи за Македонија што самите си ги доведуваме во прашање, меѓупартиските несогласувања, офанзивната национална политика на Албанците во последните години не одат во прилог на јакнење на идентитетот на Македонците и на нивната домицилна држава. Оттаму може да се случи Македонија во новите околности да биде единствената држава во нова Европа што го имала и го изгубила својот идентитет, обратен од сите процеси што се случија по распадот на Советскиот Сојуз, кога сите советски републики го повратија својот национален идентитет и создадоа свои држави. Истото тоа се случи и со поранешните југословенски републики, кои по распадот на Титова Југославија својот идентитет го повратија или го дефинираа, Црногорците и Бошњаците во Босна. Само Македонија е исклучок, светски пример за апсурдноста на светската политика.