Првиот интересен момент на патот кон долината Читрал ни го посочи возачот. Тоа беше патот што го изградил Александар Македонски и неговата армија. Патот водеше од Кабул, Авганистан, до Калкута, Индија. Застанавме да направиме неколку снимки и чекоревме по трагите на Александар Македонски. Се чувствував многу возбуден, бидејќи по 2300 години ние, јас и Мајкл Китли, сме првите Македонци кои се наоѓаат таму. Треба да го посетите местото за да ги почувствувате овие емоции.

Како што одевме понатаму, возачот повторно ни посочи една од тесните патеки по која одел Александар. Патеката носи име Малаканд, а на некои места е калдрмисана, но, во најголема должина не се пошироки од 130 сантиметри (четири стапки). Меѓутоа, и покрај сè, патиштата што ги изградила војската на Александар Македонски се навистина солидни.

Верувам дека Македонците се меѓу првите градители на патиштата, а во тоа време и немало друг начин за патување освен со друмски сообраќај што најмногу го користела војската. Голем дел на патеката сосема е руиниран и само кратки делови од патеката му одолеале на забот на времето.

Населението во тие региони е многу трудољубиво. Тие од планините прават прекрасни градини. Исто така, мрежата за наводнување што тие ја изградиле е нешто навистина несекојдневно. Секое место и секое домаќинство имаат донесено вода во своите дворови. Сето тоа е постигнато со помош на методите користени за промена на текот на реките и за изградба на аквадукти.

Ако подетално ги анализирате, ќе заклучите дека овие луѓе имаат карактеристични сини очи и руси коси. Физички, сосема се разликуваат од муслиманските Пакистанци и, всушност, мразат кога некој ќе ги нарече Пакистанци, бидејќи не се тоа. Мајкл и јас дури се шегувавме со нив како да ни се браќа. Како што денот се ближеше кон својот крај, решивме да ја поминеме ноќта во градот Дир. И во овој град можеше да се види голем број наши „браќа и сестри.

Стив Пљакас иформира дека на влезот во долината Калеш ги чекаше извонредна природна убавина. Изобилство реки што течат и исчезнуваат, овошни градини – главно кајсии, сливи и грозје. Во вегетацијата преовладуваат мали парцели, почва поредени во планинскиот масив на кој расте свеж зеленчук. Во регио земја погодна за обработување

Тргнавме во прошетка по главната улица. Имавме можност да разгледаме помали дуќанчиња каде што се продаваше сè што може да се замисли. Во еден ресторан испивме планински чај, пробавме лепиња ’чипати’, сплескано тркалезно лепче, што на Исток го нарекуваат пита. Бевме понудени со јогурт или како што јас го викам – киселкав крем, како и со извонредна порција краставички, јогурт и лук.

Следното утро заминавме за Читрал, град и долина со исто име. До Читрал требаше да поминеме уште стотина километри. Тоа е нот има две жетви годишно на иста почва. Но, и покрај тоа, опстанокот не им е сигурен, бидејќи недостасува провинциски регион без сообраќајници или не такви какви што ние подразбираме под тој термин. Патот на многу места е блокиран со потоци, одрон на карпи и буици. Сега ми станува јасно зошто жителите останале да живеат во изолација.

Се искачивме на височина од 3.200 метри (10.500 стапки), беше студено и дуваше силен ветер и ако ви се случи да застанете на работ на провалијата, ветерот може лесно да ве турне в бездна. Застанавме да испиеме чај во друштвото на едно домаќинство кое живее и работи во овој далечен регион. Од нив купивме овчо сирење да ни се најде попат. Брзината со која се движевме не беше поголема од 10 до 20 километри на час.

Така бавно пристигнавме во долината Читрал. Таа навистина е прекрасна. Една река ја сече долината точно на половина. Луѓето се русокоси, со сини очи, меѓутоа, ве потсетувам дека меѓу „белите“ има и црномурести или како што тие себеси се нарекуваат – калеши.  Жално е, но, изолираните цивилизации не влијаат секогаш позитивно врз нивните соседи или пак врз цели региони. Сепак, доаѓа време кога тие ќе мора да прифатат промени, а со бранот на промени неповратно се изгубени невиноста и старите традиции. Јас и Мајкл стигнавме во Читрал токму навреме.

Преку ден ги запишував моите впечатоци според личното искуство. Рано следното утро, или да бидам уште попрецизен, на 29 јули 1995 година, заминавме од Читрал во друга долина – таканаречената долина Калеш.

Фотографија во домот на Стив

На патот кон долината Калеш, бевме запрени од едно униформирано лице кое нè запраша каде и зошто патуваме, побара да го кажеме бројот на пасошот и должината на нашиот престој. Нормално, моравме да му платиме. Ни кажа дека ова е гранично подрачје и дека населението не сака Пакистанци.

На влезот во долината Калеш нè чекаше извонредна природна убавина. Изобилство реки што течат и исчезнуваат, овошни градини – главно кајсии, сливи и грозје. Во вегетацијата преовладуваат мали парцели, почва поредени во планинскиот масив на кој расте свеж зеленчук. Во регионот има две жетви годишно на иста почва. Но, и покрај тоа, опстанокот не им е сигурен, бидејќи недостасува земја погодна за обработување.  И сега во овие услови ќе биде неопходно да бидат изградени аквадукти за наводнување  на почвата. Тој нè поведе до гробиштата и ни го опиша обичајот при закоп на мртвите. Додаде дека пред речиси 50 години тие ги поставувале ковчезите на површината на земјата.

Тоа е една градба од отворен тип, само со конструкција и кров. Просторот се користи во летата. Тоа е идеално место за танц и бендисување. Исто така, забележавме многу дрворези и дрвени столбови. На еден ваков дрворез се наоѓаше македонското цвеќе здравец и покрај тоа што ова цвеќе го нема никаде во Калеш.

Заминавме во светилиштето. Се најдовме во една затворена одаја повторно украсена со резби на ѕидовите и со столбови, кои исто така имаа форма на изгрејсонцето, знаме на Александар.  Запрашавме на која религија тие ѝ припаѓаат, а тие ни одговорија дека веруваат во Господ и доколку човек прави добри дела во овој живот, во другиот живот ќе замине на прекрасно место, а доколку е злобен, ќе оди во пеколот и вечно ќе страда.

Тие не се Пакистанци и нив воопшто не ги сакаат. Во нивниот храм видов знак на крст - тие овде не се молат, туку пеат и танцуваат. Кога ја завршивме нашата посета, седнавме да се одмориме и да јадеме. За време на оваа починка, дознавме дека од постарите сонародници и од туѓинци слушнале за Александар Македонски.

Секоја недела тие организираат танчарски вечери во различни села. Во долината Калеш се лоцирани три села. Истата вечер бевме поканети да присуствуваме на нивниот селски танц. Се разбира, ја прифативме поканата и во 21 часот отидовме во отворениот двор каде што единствено танцуваа девојките, на возраст од 8 до 16 години. Тие танцуваа како сите Македонци – со ороводец, рамо до рамо, со испружени раце. Помладите девојки се во центарот на орото, а постарите поназад. Мажите само набљудуваа.

Сите девојки беа облечени во народни носии, украсени со богат вез. Музичката придружба се состоеше од двајца тапанари кои додека удираа на тапаните во исто време и пееја. Девојките пееја и играа. Ми беше кажано дека мажите играат во текот на денот. Овој младешки вечерен танц траеше до полноќ или до еден часот наутро.

Следниот ден само што се зазори, ние повторно се вративме во нивниот храм и покрај тоа што тие не го викаат така. Снимивме уште неколку фотографии, а потоа се упативме кон друга долина за да запознаеме нови луѓе. Меѓутоа, моравме да патуваме по истиот мошне лош пат. Тогаш се потсетив на филмот „Изгубени хоризонти“ во кој главните јунаци се бореа со снежната бура и вејавици, а ние се боревме со камења и вода во непознатите предели од далечната земја

Инаку, во порталите „Македонска нација“ и „Македонско сонце“ од Скопје, од монографијата „Стив Пљакас“ биле печатени 33+ 24 продолженија од ова дело, што значеше запознавање со бизнисменот Пљакас и Античка Македонија.

Продолжува

Пишува: СЛАВЕ КАТИН