|
||||
Македонски народен говор во календарот на Панајот Гиновски |
Панајот Гиновски постојано се занимавал и усовршувал еден календар, чии фотокопии се чуваат во Државниот архив на Македонија. Во него, тој на народен говор дава и примери како се изнаоѓа сонцето, односно месецот за било која година што го интересира читателот на календарот. Д-р Хралампие Поленаковиќ кој го истражувал животот на Панајот Гиновски, во своите „Студии од македонскиот фолклор“ (Мисла, Скопје, 1973, стр. 313 - 317) се осврнува и на овој календар за кој го пишува следното: Панајот Ѓиноски (1842 –1886) е македонски преродбеник од Галичник. Потекнува од мијачкиот род Гиновски, познато галичко семејство на македонски национал-револуционери, уметници, просветители и општественици. Панајот бил зограф, етнограф, фолклорист и лексикограф. Тој е роден во 1842 година во селото Галичник, во семејството на на Крсте Петров Гиновски. Негови браќа се Васил, Теофил и Алексо Гиновски. Прво учел кај својот татко, а потоа на 14 години почнал да учи зоографство кај познатиот Ѓурчин Фрчковски. Панајот заминал на печалба во Бугарија, но по повредата на глуждот во Карлово се вратил во Галичник каде 17 години поминал во постела, неспособен за работа. Тој се занимавал со препишување книги, запишување на народни умотворби, пишување речник. Направил и обид за пишување македонска граматика. Во 1881 година семејство на Гиновски се преселило во Врања, Србија, каде Панајот починал во 1886 година. Неговиот брат Алексо ги предал запишаните материјали од Панајот на рускиот конзул во Црна Гора Павле Ровински кој ги издал во продолженија во петербургското списанието "Жива старост" (Х-ХІV, 1899 - 1905). Неговиот Зборник, кој содржи 138 мијачки народни песни (божиќни, лазарски, велигденски, пролетни, сватски, смешни итн) биле објавени без исправки и дотерувања. Оваа збирка од мијачки народни песни зазема едно од поважните места меѓу македонски народни песни од XIX век. Во текот на својот живот Панајот работел на собирање на речнички материјал со намера да состави речник на мијачкиот дијалект и да ја запознае јавноста со автентичниот речник на мијачкиот дијалект. Својот говор Панајот Гиновски го нарекол „мијачки јозик“ со кој „зборвет и Турци и рисјани во Мала Река“. Така покрај својот Зборник, Панајот имал и свој Речник. Овој речник подоцна бил откриен кај внук на Панајот Гиновски во Подгорица. Речникот на Панајот Гиновски, според истражувачот, бил мошне драгоцен зошто „на едно место дава собран материјал на еден македонски говор“. Панајот Гиновски постојано се занимавал и усовршувал еден календар, чии фотокопии се чуваат во Државниот архив на Македонија. Во него, тој на народен говор дава и примери како се изнаоѓа сонцето, односно месецот за било која година што го интересира читателот на календарот. Д-р Хралампие Поленаковиќ кој го истражувал животот на Панајот Гиновски, во своите „Студии од македонскиот фолклор“ (Мисла, Скопје, 1973, стр. 313 - 317) се осврнува и на овој календар за кој го пишува следното: „ Во ... напис на Томо Смиљаниќ — Брадина за П. Гиноски се истакнува фактот дека „у Галичнику код Трпка Ђиновског чува се један календар, који је како су ми причали, Панајот усавршавао и стално се њиме занимао". Овој календар, што го препишал Панајот Гиноски, се чувал кај потомците на Панајот (Евгенија Ѓиновска, Скопје, 1962 и постоеле фотокопии во Државниот архив на СР. Македонија; Рег. 300/111 т.). Календарот е ракописен, 10,5 X 8 см. големина, подврзан во кожа, со метално копче, има 100 страни од кои еден дел се пагинирани, а има извесен дел и непагинирани, така што наизменично се менуваат едните со другите. На ракописот има записи: 1. на внатрешната страна од предната корица: Трпко-во Јованов Гиноски изъ Галичникъ; 2. на страна 1а: 1870 година преписателъ Панаіот Крстевъ Ђиноски из Галичник; 3. на стр. 56: „ Панаіот Крстевъ Ђиноски из Галичникъ 1870 год. Октоврія. На страните 81—86 Панајот во својот календар дава примери како се изнаоѓаат круговите на сонцето односно месецот за која било година што го интересира читателот на календарот. Со оглед на тоа дека станува збор за примена на народниот говор и во овој текст, го давам овдека описот на постапката како се изнаоѓаат круговите: Луннъій кругъ Началото на Луннъій кругъ-в Пасхалія-та се клават годината на сотворение-то міра. И таке за да найдешъ, кругъ луннъій, на коя година отъ РождествоХристово сакашъ, требетъ да прикладешъ къ ней 5508. то естъ годинъі-те, поминати отъ сотвореніе-то на міра до Рождество Христово. А по това сума-та да лунъі я разделишъ на 19; делено-то ћа покажуватъ число-то на поминатъі-те крузи, а остатокъ-т година-та на текущ-й кругъ; А ако ли дѣленіе-то бъідетъ безъ остатокъ, то дѣлителъ-тъ (19) ћа означитъ, година-та на текущій кругъ. Примѣръ. Сакашъ да найдешъ кругъ лунъі за 1872 година. Къ 1872 година приклай 5508 Сумата дели я на 19 7380 388 57 168 152 160 152 Остатокъ 8 И таке, овя остатокъ. покажуватъ, ћи на 1872 година кругъ лунъі е 8. А основаніе 1. Солнечнъій кругъ Начало-то на Солнечнъій кругъ в Пасхаліа-та се клават година-та на сотвореніе-то міра (свѣта). И такъ, за да найдеш година-та на Солнечнъій кругъ, която соотвѣтствуватъ на оная която сакашъ, от Рождество Христова година, требетъ къ ней да приложишъ 5508, то естъ годинъі-те, които поминале отъ сотвореніето на міра до Рождество Христово. После сумата да я делишъ, на 28; делено-то ћа покажетъ брой-тъ на поминати-те Солнечнъі круговъві, а остатокъ-тъ, година-та на текущій кругъ тога делителъ-тъ 28 ћа бъідетъ искано-то число. Примѣр. Сакашъ, да найдешъ кругътъ сонченъій за 1872 год. къ 1872 година приклаи 5508 дели я на 28 7380 263 (дено-та) 56 178 168 100 84 Остатокъ 16 Овя остатокъ покажуват, ћи на 1872 година круг Солнечнъій е 16; слѣдователно, вруцѣ лѣто Ѕ" На страна 70: „За да найдешъ седмичнъій-тъ денъ, който соотвѣтствуватъ на какое либо число, требегъ да прикладешъ к нему число-то на Рожд. Хр. цело-то и число-то дополнително на неговъій- тъ месецъ, после сумма-та да я делишъ на 7: остаток-ът ћа означаватъ седмичнъій-тъ денъ на искано-то число, именно 1 — Понеделникъ, 2 — Вторникъ, 3 — Среда, 4 — Четвертокъ, 5 — Петокъ, — 6 Сабота; Но ако ли немат остатокъ, тога делителътъ 7 ћа означаватъ Неделя. Примѣр. Сакашъ да опредѣлишъ в кой седмичнъій денъ иматъ да бъідетъ Праздникъ-тъ на Рождество Христово, или 25 Декемвръі во 1872 година. Число месѣца Декемвр. 25 Вруц^ лето 6 Число дополнител. 5 Сума-та дели 7 36 5 Въ Понеделникъ" На страниците каде го дава начинот како се наоѓаат сончевиот и месечевиот круг, давајќи ја табелата, во кругот Панајот нацртал вкусно изработен печат со иницијалите ПКГ и со круна над буквите. — Од текстот на календарот што е овдека донесен се гледа дека календарот на Панајот Ѓиноски претставува препис од некој руски календар или календар напишан на српски, односно бугарски јазик, но во кој-што се осеќаат силни упливи од рускиот јазик. Тоа се гледа и по јазичките елементи и по правописот. Карактеристично е да се спомене дека Панајот и во овој случај го употребува Ђ од српската азбука во своето презиме и ћ (ћа), така што забелешките на Љ. Милетич, М. Григоров и други дека овие букви — и некои други карактеристични за српската азбука — ги примил Панајот по преселувањето во Врање, отпаѓаат.“ – пишува д-р Поленаковиќ во својот труд за македонскиот преродбеник Панајот Гиновски, кој меѓудругото направил обид да состави и македонска граматика.
Македонска нација |