Годишно обраќање на претседателот на Република Македонија, д-р Ѓорге Иванов, во Собранието на Република Македонија

Почитувани сограѓани,

Во изминатите 10 години како Претседател на државата и изминатите 27 години како граѓанин и универзитетски професор не сум гледал друга перспектива за Република Македонија освен членството во Европската Унија и НАТО. Верувам во европската идеја како мировен проект што го отвора просторот и ги трансформира државите и општествата. Членството во Европската Унија и НАТО го сплотува целото наше општество, бидејќи за македонските граѓани НАТО значи безбедност, а Европската Унија значи просперитет. И македонските граѓани два пати ме избраа да работам на остварување на таа цел.

Го правам сето она што е во моја надлежност. Како врховен командант на вооружените сили посветувам големо внимание на Армијата на Република Македонија преку која ние практично сме во НАТО. Армијата успешно и посветено се соочи со сите предизвици и целосно ја оправда мојата доверба и довербата на македонските граѓани. За мене е чест да бидам Врховен командант на армија со нескршлив дух. Но, тој дух мора да се одржува. И токму затоа мора да се вложува во Армијата. И тоа не само во нејзината опрема, обука и технологија, туку и во подигнување на животниот стандард на припадниците на Армијата на Република Македонија. Грижејќи се за војниците, подофицерите, офицерите и цивилите, ние се грижиме за Армијата, а грижејќи се за Армијата се грижиме за нас, за Република Македонија, за нејзината безбедност и нејзината евроатлантска интеграција.

Како Претседател постојано се залагам кај моите европски соговорници за датум и почеток на преговори за членство во Европската Унија. Речиси нема настан и средба на која не го покренувам ова прашање.

Но, мора да дадеме решение за клучните структурни проблеми во Република Македонија, наместо да одлагаме и да чекаме тие сами да се решат кога ќе влеземе во ЕУ и НАТО.

Многу наши странски партнери не уверуваа дека Спогодбата од Преспа ќе ја отвори вратата за членство во Европската Унија и НАТО. Но, чудно е што некои од нив премолчуваат дека дури и да се отвори вратата на интеграциите, останува спуштена железната решетка на реформите. Преспа нема да ја крене таа решетка. На јулскиот самит Европската Унија јасно укажа на потребата од реформи. А реформите се долг и напорен процес.

И тука зборувам не само за реформите во безбедноста, туку и во правосудството, образованието, здравството. Знам дека новата Влада ги наследи овие проблеми. Но, наместо решавање на проблемите, гледаме повторување на грешките. Се прашувам дали се случи промената што сите ја очекувавме, и интелектуалците, професионалците, невладиниот сектор, народот?

Прво, правосудството. Кој од оние кои промовираат владеење на правото го почитуваат владеењето на правото? Станавме држава на слободно толкување на Уставот и законите. Правото е сведено на политички инструмент на владејачката структура која на степен на закон го подигнува сето она што ќе го посака. Правдата се уште е слугинка на моќта. Зарем не сте свесни дека ако еден граѓанин ја загуби вербата во правдата, тоа значи дека ја загубил најсилната врска со државата. Односно, веќе престанува да ја чувствува Република Македонија како своја држава. Сте се запрашале ли зошто и економски добро ситуирани граѓани си заминуваат од државата? Поради неизвесноста за иднината на нивните деца. Тешко на она поколение, чиишто судии заслужуваат да им се суди. Не сакам да станеме држава во која ова би се остварило.

Второ, здравството. Секој треба да знае дека нашите деца, нашите најмили се заболуваат, умираат поради лоши услови и недостиг на кадри. Нашите болници наместо од пациенти, се празнат од медицински персонал. Докторите, сестрите си заминуваат во странство. Тоа се наследени проблеми од избрзани реформи. Затоа, кога се спроведуваат реформите, наместо тесно-партиските интереси треба да се земат предвид само интересите на пациентите.

Трето, образованието. Крајно време е да престанат експериментите со учениците и студентите. Тие се потенцијал за промена во нашето општество, и тоа го видовме сите. Неопходни се еднакви можности за сите, еднаков пристап до знаењето за сите, без разлика каде живеат и на кој јазик учат. Како што за одбрана на државата е потреба армија, така за одбрана на општеството се потребни училишта. Во минатото видовме избрзани реформи. Затоа, сега реформите треба да бидат резултат на сеопфатни јавни дебати во кои ќе бидат вклучени и наставниците, и студентите и родителите. А секоја вистинска реформа започнува со вистинското прашање: која е целта на образованието, за оваа генерација, во овој милениум? Никогаш нема да ги заборавам зборовите на еден светски интелектуалец кој во една прилика рече дека би го тужел оној образовен систем што наместо иноватори со идеи создава само баратели на работа.

Тука природно се надоврзува и прашањето за економијата. Со новата Влада меѓу луѓето се роди надеж дека после турбулентен период со длабоки кризи, конечно дојде период на стабилност. Но, наместо крупни економски проекти и намалување на невработеноста, имаме поголемо задолжување. Се повторуваат истите грешки кои беа критикувани од претходниот период: корупција, непотизам, вработување во државни институции за гласови и поддршка, именување на неодговорни лица на одговорни позиции. Овие погрешни чекори и политики ги разочараа граѓаните кои очекуваа да дојде подобар живот во Република Македонија. 30% од децата во Република Македонија живеат во сиромаштија. Сите политики и реформи треба да се насочат кон решавање на овој проблем. Но, не гледам дека фокусот е на вистинско место ако пратеничките привилегии по завршувањето на мандатот се поприоритетни од потрошувачката кошничка на граѓаните.

Поради сите овие кризи Република Македонија е тргната од картите на енергетски коридори. Кој воопшто би сакал клучен коридор да минува низ политичко трусно подрачје? Наместо транзитна држава што ќе наплаќа за транзитот на енергенсите, ние, за жал, ќе бидеме само краен корисник што ќе го плаќа транзитот на енергенсите. Наместо енергетски меѓузависни, ќе бидеме енергетски зависни од нашите соседи кои ќе можат да не држат во енергетско заложништво. Цената за тоа ќе ја плаќаат граѓаните и компаниите.

Дел од таа цена е и аерозагадувањето. Воздухот во Македонија се чини дека е позагаден кога некоја политичка партија е во опозиција, а почист кога е на власт. И обратно. Загадениот воздух не е тема за собирање политички поени. Според последните истражувања, загадувањето е една од главните проблеми што најмногу ги загрижува граѓаните. Чистата животна средина е човеково право. Но поништувањето на резултатите од локалните референдуми за рудниците зборува дека човековите права се заштитени само до таа мера додека се совпаѓаат со тесните интереси на политичките и бизнис моќници.

Почитувани присутни,

На крајот од моето обраќање, не е пријатно наместо за добри решенија повторно да морам да се навраќам на истите проблеми.

Ќе потсетам дека во 2014 година повикував на дијалог во институциите на државата за надминување на политичката криза.

Во 2015 година, ги повикував партиите на единство околу државните интереси.

Наредната 2016-та реков дека зборот на годината треба да биде одговорност, и тоа не општа и безлична, туку конкретна и лична.

Во 2017-та повикав на помирување, простување и прекин на реваншизмот.

Да ме послушавте тогаш, можеби денес ќе имавте помала одговорност. Но ви реков, и затоа одговорноста за оваа најтешка состојба на Република Македонија од независноста до денес е ваша.

Се вели дека оние кои им робуваат на парите ја знаат цената, но ја забораваат вредноста на нештата. Забораваат дека постојат нешта кои имаат вредност а немаат цена. Вредноста на една куќа се состои во тоа што таа е дом. Вредноста на Република Македонија се состои во тоа што таа е наш единствен заеднички дом. Немаме резервна татковина. Затоа, Република Македонија за нас е бесценета. Но, за жал, се однесуваме како да е безвредна.

Се потпираме на меѓународната заедница и се надеваме дека таа ќе ги извојува битките за нас. Но, заборавивме дека битките во кои други се борат за нас не не трансформираат. Нас не трансформираат и не прават подобри само оние битки што ние самите ги биеме. Ако сакате од една група поединци да создадете функционална заедница, дајте им цел што само заедно можат да ја постигнат. Таа цел е Република Македонија. Само заедно можеме да ја чуваме, само заедно можеме да ја градиме.

Најголемо дело на секој кој сака да создаде држава, не е само просто воспоставување на уредувањето, туку пред се одржувањето на тоа уредување. Проекција на тоа уредување во иднината, во далечната иднина. Речиси секое државно уредување, колку и да е несовршено, може да опстане кратко време. 27 години независност на Република Македонија се само миг во долгата историја на човештвото и човековиот стремеж кон слобода и поредок. Нашата цел треба да биде многу потрајна. Да ја градиме Република Македонија како држава што ќе трае и ќе не надживее и нас, и нашите деца, и нивните деца.

Само генерација родена во слобода може да изгради слободно општество. Но, единица мерка за слободата е вистината. Затоа, мора да почнеме со вистината.

На почетокот на моето обраќање реков дека вистината ги разобликува лагите, ги открива неисполнетите ветувања, ја разоткрива нечистата совест. Реков дека има многу нечиста совест во однос на македонскиот случај. Но, вистината ослободува и овозможува да се признае вината, да се поправат грешките, да се исцелат раните. Затоа, денеска, од оваа собраниска говорница гласно ја зборував вистината. Не за да поттикнувам омраза, бидејќи омразата предизвикува раздор, туку за заедно да се соочиме со реалноста.

А реалноста е дека огромна е разликата меѓу слободата со одговорност и слободата без одговорност. Првата е основа на слободното општество, втората е само друго име за безвластие и анархија. И тоа води во непоредок во кој нема слобода. Непоредок во кој владее омразата. Луѓето кои ги мразат своите политички и идеолошки противници, ниту се, ниту можат да бидат слободни. Тие се заробеници на омразата и желбата за одмазда и реваншизам.

Затоа, треба да се ослободиме од омразата и реваншизмот, и да се свртиме кон помирувањето, но она автентичното, без задни намери, без скриени агенди до кое се стигнува преку вистината и одговорноста.

Преку вистината и одговорноста што води до помирување, ќе имаме праведно општество во кое меѓусебното почитување одново ќе биде наша врвна вредност. Во кое власта и опозицијата наместо како заколнати непријатели ќе се доживуваат како достојни противници и партнери за доброто на граѓаните што ги избрале.  Држава во која ќе имаме култура на почитување на Уставот и законите. Општество во кое младите ќе имаат реална надеж за исполнет живот и перспектива. Држава во која луѓето ќе имаат правна сигурност и слобода да го планираат својот живот. Држава во која децата ќе живеат во чиста и здрава животна средина. Стопанствениците ќе имаат отворени пазари и фер конкуренција. Студентите ќе се натпреваруваат со идеи, а иноваторите со изуми. Пензионери кои ќе имаат пристојни пензии за достоинствена старост. Доктори, наставници, воспитувачи чии плати ќе соодветствуваат со огромната одговорност што ја имаат – а тоа е да се грижат за здравјето на телото и на духот на секој еден од нас.

Ќе ве потсетам дека ова беа целите и на основоположниците на суверена и независна Република Македонија. Еден од нив, претседателот Киро Глигоров истакна дека прашањето за името и идентитетот е постаро од секој Устав, од секоја Влада, од секоја партија. Постаро е дури и од државата. Ниту еден поединец, од ниту една генерација, нема право да тргува со тоа име и со тој идентитет. И денес, од оваа говорница, се уште се надевам дека ова парламентарно мнозинство ќе смогне сила и ќе го послуша гласот на народот и ќе ја отфрли преспанската спогодба и амандманите за промена на Уставот.

Народот не само што го одбра, туку и го одбрани името на својата држава, а тоа име е Република Македонија. А јас како нејзин Претседател останувам да ја бранам волјата на народот и од тоа не мислам да отстапам.

Ви благодарам.