Георги Стојков Раковски (IV. 1821 - 9. X. 1867 г.) (вистинското име му е Съби Стојков Поповиќ) - е бугарски преродбеник, револуционер –демократ, публицист, новинар и историчар.  Во време кога односите помеѓу Отоманската империја и балканските земји биле затегнати и се засилува борбата против гркоманијата, Раковски под влијание на илирското движење и панславизмот верувал дека е можна изградба на еден балкански сојуз во кој ќе има место и на бугарскиот народ.

Во своите истражувања за време на Првата светска војна, српскиот географ Б. Ж. Милојевиќ меѓудругото ги разгледува и промените кои настанале во населбите на територијата на Егејска Македонија, предизвикани од  насилствата за време Али Паша Јанински, турските бегови и Илинденското востание 1903 година.

Во почетокот д`Естурнел наведува кој се` е консултиран од останатите членови на Фондацијата при испраќањето на Поткомитетот, како и неговото составување. Но составувањето најблаго речено е очајно.

Во Битолскиот вилает се воделе 150 борби со 19.152 востаници против 292.735 противници. Убиени или ранети се 746 востаници, а 3.087 убиени или ранети Турци. Биле запалени 122 села со 8.646 куќи. Без покрив останале 51.606 жители, а бројот на убиени или заклани е 1.779 души.

Македонската револуционерна организација, свесна за своојата сила и можности но и за сложените меѓународни односи, преку Задграничното претставништво се обратило до големите сили. Во Декларација било истакнато дека вмешувањето на големите сили е: единствено средство за да се отстрани злото и да се запре пролевањето на крвта.

Во своите истражувања за време на Првата светска војна, српскиот географ Б. Ж. Милојевиќ ги разгледува особини на населението, меѓусебните односи, како и времето на доаѓање на поедини групи во јужна Македонија. Во својот труд меѓудругото ни дава значајни податоци за населбите и градовите на територијата на Егејска Македонија на почетокот на 20 век.

Битолската провала (позната и како Поп-Ставрева афера)  од 1900 година е една од поголемите афери со кој се соочила Македонската револуционерна организација, а последиците од неа биле значителни, голем дел од истакнатите раководители биле уапсени и затворени, а тоа влијаело врз организациската дејност. Оваа провала била резултат на предавството на поп Ставре, кој одбивајќи да ги вложи во касата на Организацијата бараните 30 лири прилог, случајот го пријавил во полицијата. Ваквиот чин на предавство бил осуден од Организацијата, а поп Ставре набрзо бил погубен од Битолскиот комитет.

Потекло на двете Балкански војни - Карнегиева Комисија

- Оваа Глава, ја почнува Милјуков, со историски осврт за Балканот, при што како вели не сака да навлегува во разгледување на националното прашање на Балканските народи зашто веќе имало литература (?!).

Насер паша подготвил план за систематско уништување на востаниците. Востанатите територии ги поделил на сектори во зависност од востаничките центри и топографските услови.

Српскиот географ Боривоје Ж. Милојевиќ (22 XII 1885 - 22 X 1967) кој во своите истражувања за време на Првата светска војна ги разгледува особини на населението, меѓусебните односи, како и времето на доаѓање на поедини групи во јужна Македонија, во својот труд меѓудругото ни дава значајни податоци и за типовите на населби во текот на почетокот на 20 век на територијата на Егејска Македонија.