Подготвил; Т. Каранфилов : ПАТРИОТИЗМОТ НА СВ. КЛИМЕНТ ОХРИДСКИ

Д.Чавдаров: ПАТРИОТИЗМОТ НА СВ. КЛИМЕНТ ОХРИДСКИ

„Повеќе од десет века одлетаа во царството на заборавот по смртта на св. Климента, но неговото име и дело не изумреа. Тој и денес живее во главите на македонскиот и бугарскиот народ со аура на народен светец и просветител. Неговото име е особено популарно во Македонија - Охридско. Неговиот лик ги краси домовите на локалното население. Тој е неговиот покровител и спасител. Во денови на тешки искушенија и неволји, народот упатува топли молитви на св. Климент, го нарекува „Златниот“, очекувајќи спас од него.“ – пишува Д. Чавдаров во својата статија за СВ. Климент Охридски објавена во органот на Македонскиот научен институт во Софија во далечната 1946 година. (Македонска мисъл, кн. 5-6, год. 1, 1946, 12. РОДОЛЮБИЕТО НА СВ. КЛИМЕНТА ОХРИДСКИ)

По оспорувањата на идентитетот и јазикот на македонскиот народ, како и присвојувањето од страна на Софија на македонската историја и култура до 1945 година, под закана од вето за влез на Македонија во ЕУ, не така одамна беше постигната согласност за заедничко одбележување на светите Кирил и Методиј, светите Климент и Наум и Цар Самоил, на средба на заедничката комисија за историски и образовни прашања меѓу Македонија и Бугарија.

Меѓутоа, заеничкото чествување не значи дека Бугарија престанала да ги присвојува македонските синови и сеславјански просветиели како свои.  Единствено тоа го има направено во еден краток меѓу период по Втората светска војна, кога по поразот на фашистите на политичката сцена доаѓаат за тоа време прогресивните сили. Се до Инфорбирото во 1948 година тие го признаваат македонски народ, македонската историја и јазик.

Статиите на македонските и бугарски интелектуалци, писатели, историчари и други научници објавени во периодот од 1945 до 1948 година во органот на Македонскиот научен институт од Софија говорат и ја потврдуваат посебноста на Македонците, македонскиот јазик и историја. Така бугарскиот писател Димитар Чавдаров (1912 - 1972) осврнувајќи се на патриотизмот на македонскиот син Св. Климент Охридски ќе напише:

 По смртта на Методиј, настанале најнеповолните услови за славјанската писменост и богослужба во Моравија. Латинско-германското свештенство, предводник на агресивниот германизам, поддржан од Светополк, заменикот на Ростислав, ги прогонува Методиевите ученици.

Климент Охридски, еден од посветените ученици и соработници на Св. Кирил и Методиј се враќа во татковината. По совет на цар Борис и по своја волја отишол во Кутмичевица — југозападна Македонија, од каде најверојатно потекнувал. 

Скапо чувајќи ги заветите и идеалите на своите учители, Климент неуморно работеше за културниот развој на својот народ. Убеден дека само преку воспитување на мајчин јазик широките народни маси ќе ја знаат вистината и ќе ги бранат своите национални права, тој основал училиште - првото славјанско училиште на родната земја. Овде Климент ги учи малите да читаат и пишуваат, а возрасните ги подготвува за службеници на црквата и локалното образование.

Ова културно огниште, кое љубоморно ги чуваше традициите на кирилометодијското писмо и јазик, негуваше плејада народни будители, учители и писатели кои го продолжија Климентовото културно и национално дело. Исклучително скромни, овие безимени културни работници се расфрлани низ целиот Балкански Полуостров за да го посеат семето на родното славјанско просветување и култура.

Тие преведуваат книги од грчки јазик и пишуваат оригинални дела. Литературата расте. Дава обилен плод. Во однос на својата книжевна продуктивност, таа се спротивставува на византиската литература. За создавањето на оваа извонредна епоха на културен подем и целосен процут на духовните национални сили голема улога одиграла Охридската школа, основана од св. Климент.

Овде ги согледуваме непроценливите заслуги на овој голем патриот, просветител, писател и општественик, кој се обидел од јазично непросветлениот славјанин да создаде просветлен граѓанин и вистински христијанин

Вклучувајќи го својот народ преку образованието на својот мајчин јазик во културните добра на тогашните цивилизирани народи, Климент извршил патриотско дело - ги обединил духовно-народните сили и ги заштитил од штетното влијание на византиското свештенство - орудие. и диригент на источноримскиот монархизам и хегемонија.

Ако широкото народно образование е силна и нераскинлива потпора за заштита и зачувување на славјанската национална индивидуалност од посегањата на туѓите народи, моралното совршенство мора да биде идеал за секој човек и секој народ.

Сфаќајќи ги вака своите задачи како народен учител, просветител и педагог, Климент држел проповеди во црквата, покажувајќи ги квалитетите на надарен говорник и пишувал поучни и пофални зборови. Практичниот деец, знаејќи ги духовните потреби на своето стадо и неговото умствено ниво, се труди на разбирлив народен јазик, во достапна форма, во душата на народот да ја всади големата доблест - љубовта кон ближниот. Од оваа врвна евангелска вредност произлегуваат општествените доблести: „братска љубов“ и „патриотска љубов“, кои, според Климент, треба да станат водечки принципи во животот на народите.

Посебно интересни и вредни се оние поучни зборови кои ја прикажуваат сликата на духовниот и моралниот живот на тогашното општество. Ревносен бранител на православието, воспитан во духот на христијанството и универзалните морални вистини, Климент ги разоткрива негативните манифестации на животот на народот, разбивајќи ги лагите, зависта, гордоста, блудот, пијанството и идолопоклонството. Овие морални слабости мора да бидат искоренети преку светлината на чистото Христово учење. Во спротивно, ќе го спречат духовниот и моралниот развој на луѓето.

Со посебен ентузиазам вдахновениот Климент го изразува својот патриотизам во „Пофалбата за свети Кирил“. Создавањето на славјанската азбука и пишување најмногу му се допаднало на славјанските народи на Климент Охридски, посветениот ученик и следбеник на сеславјанските просветители. - Свети Кирил и Методиј.

Споменот за личноста и делото на Константин Филозоф наречен Кирил, творец на славјанското писмо, во душата на свети Климент буди чувства на национална гордост. Го погоди величествениот подвиг на „Новиот апостол и учител“ на славјанството.

Неговата имагинација дивее и во голем број специфични слики, епитети, метафори, антитези .., авторот го излева својот патриотски ентузијазам. Како последица на ова чувство, возбудениот писател го нарекува Кирил Лав, кој им ги затвори устата на тријазичните еретици, кои помрачени од зависта и од својата злоба, станаа соучесници на Пилат, тврдеа дека не е достојно да се слави Бога на други јазици. отколку хебрејски, латински и грчки; а тој, разгорен од силата на Светиот Дух, со своите јасни аргументи ги поби нивните лаги. „Како што денот, кој подоцна изгреа, го осветлува со својот сјај целото ѕвездено лице, расфрлајќи светлина низ сончевите мугри, така и овој преблажениот Отец и учител на нашиот народ, блескајќи со своите тројни мугри, просветли безброј луѓе што се давеа. во темнината на незнаењето“.

Затоа Климент ги смирува усните на св. Кирил, неговиот јазик, неговиот светол лик, неговите златозарните очи, ангелските зеници, неговите чисти прсти и раце, преку кои „Бог го украси плодниот славјански народ со круна исплетена од Бога“. Климент вредно работеше не само за морална преродба на својот народ, туку и за разубавување и оплодување на својата родна земја.

Тој многу ја сака и посакува да ја види украсен не со „трње и глог“, туку со плодни дрвја, за таа цел доставува фиданки од Грција и со личен пример го поттикнува народот да ја облагороди својата земја. Оваа обемна просветителна литературна и стопанска дејност на Климент била соодветно ценета од неговите современици.

Името на свети Климент со почит ... го изговараат не само Славјаните - Македонци, Бугари и Срби, туку и грчките писатели. Теофилак и Хоматијан, кои го опишуваат животот на свети Климент, со воодушевувачки зборови ја фалат неговата просветна дејност.

„Климент не им даваше сон на очите“, напиша Теофилак, грчки архиепископ на Охридската архиепископија, „и дремка на очните капаци, но наоѓаше време и задоволство во грижата за народот, ги подучубваше сите, ги водеше сите со отфрлање на незнаењето и уредување на нередот“.

Повеќе од десет века одлетаа во царството на заборавот по смртта на св. Климента, но неговото име и дело не изумреа. Тој и денес живее во главите на македонскиот и бугарскиот народ со аура на народен светец и просветител. Неговото име е особено популарно во Македонија - Охридско. Неговиот лик ги краси домовите на локалното население. Тој е неговиот покровител и спасител. Во денови на тешки искушенија и неволји, народот упатува топли молитви на св. Климент, го нарекува „Златниот“, очекувајќи спас од него.

Во светлината на денешните настани, сеславјанската просветно-културна дејност на Св. Климента, епископ Славјански, од крајот на 9 век и почетокот на 10 век, е симбол на вистински патриотизам, напорна работа и постојан стремеж за правда, светлина и напредок. Тој е знаме на борба, упорна и вековна, против најопасните непријатели на славјанството - византизмот и пангерманизмот, кои славјанските народи ги водеа и ги водат за слобода, правда, национална независност и братска спогодба.

А Македонија, која го роди Климента Охридски, овој нејзин бележан и голем син, чие дело му припаѓа на целото славјанство, со право е рангирана во културното семејство на славјанските народи.“