Тихомир Каранфилов : „Го посетив манастирот Слепче затоа што дознав за богатата збирка на ракописи таму. ... Бидејќи монасите, кои беа четворица, се разотидоа ... по селата, некој, очигледно чувар, се нарече векил, односно нивни управник и многу гостопримливо ме прими. Уште во Охрид, побарав дозвола од митрополитот, на чијашто епархија и припаѓа манастирот Слепче, да ги прегледам неговите знаменитости. Чекајќи одговор од игуменот, кому му испратив писмо со курир, најдов една незаклучена просторија во манастирот, над самата штала, каде на полиците и подот лежеа 60 извалкани ракописи и парчиња ракописи.“ – ќе забележи В. Григорович за посетата на манастирот  Св. Јован Претеча во Слепче („Патувањето по европска Турција“, Казан, 1848).

Трагајќи по славјански ракописи во македонските манастири, по посетата на манастирот „Св. Наум“,Виктор Григоревич тргнал за Преспа, а од таму преку Слепче, Прилеп заминал за Велес. За време на патувањето низ овие манастири, кои биле управувани од грчки свештеници. тој се сретнал со низа непријатности, но и со уништени ракописи. Во описот од ова патување, тој меѓудругото ќе напише:

„Од манастирот Св. Наум, имав намера да се пробијам низ планините до Преспанското езеро и да ги прегледам урнатините на Преспа, оттаму, исто така по планини, да стигнам до Прилеп и Велес (Ќуприли)... Тешкотијата на преминувањето го лиши мојот прудружник од коњ, промената на воздухот и неумереноста во пијалоците го втурнаа во болест токму во тоа време; како што се приближувавме до Преспанското Езеро. Откако го поминавме селото Стенија (Стење), конечно се симнавме на неговиот брег...

Откако тргнав по брегот на север до селото Перово, по моите напори кои не се остварија, решив да го продолжам моето патување... Овде само ќе забележам дека Преспанското езеро се состои од два, големо и мало, разделени со истмус. На истмус се наоѓа селото Агил (Ахил), ова е всушност Преспа. На ова му припаѓа ... мал остров наречен Градиште. На Градиште има урнатини од цркви и манастири... Цар Самуил, откако ја освои Лариса во Тесалија, ги пренесе моштите на св. Ахил во Преспа и изградил манастир во името на светителот....

Во Перово, ... најдов една дотраена црква на името на св. Атанасиј, во кој лежат 20 ркп. без употреба. и 2 староп. славјански книги. Од Перово набрзина ја поминав долината на север покрај селата Белацерква и Царевидвори до Ресен. Оставајќи го таму болниот придружувач, патував сам со водич...

Градот Ресна (Ресен), на четири часа од езерото, ... има црква во името на Св. Ѓорѓи и грчкото училиште. Во црквата го најдов Житието на св. Климент печатено во Воскополис (Москополе)... Истиот ден го продолжил патот кон североисток. Местото каде што отидов, порано се викаше Железно, сега Добромирско или Добромирска Нурија. Во придружба.., прво го поминав селото Јанковец, потоа низ клисурите и, на крајот, почнав да се качувам по планините, па да ги заобиколувам...

Така, пробивајќи го својот пат низ шумите во планините, конечно се спуштив во висорамнината, каде што се наоѓа манастирот Св. Јован Претеча Слепче. Во негова близина, ... се кријат и други манастири и тоа Св. Атанасиј - Журче , св. Никола - Топлица, м. Добромир и м. Храдиште; последните две се во урнатини. Името на манастирите е земено од блиските села.

Го посетив манастирот Слепче затоа што дознав за богатата збирка на ракописи таму. Неговиот последен ктитор, се чини, беше кнезот Димитриј Кратовски. На портата е икона на св. Кирил-славјански. Бидејќи монасите, кои беа четворица, се разотидоа со требовите по селата, некој, очигледно чувар, се нарече векил, односно нивни управник и многу гостопримливо ме прими. Уште во Охрид, побарав дозвола од митрополитот, на чијашто епархија и припаѓа манастирот Слепче, да ги прегледам неговите знаменитости. Чекајќи одговор од игуменот, кому му испратив писмо со курир, најдов една незаклучена просторија во манастирот, над самата штала, каде на полиците и подот лежеа 60 извалкани ракописи и парчиња ракописи. Искористувајќи го ова откритие, во очите на еден вид збунет векил, почнав да го проучувам овој книжен депозитар.

Манастирот Слепче е познат и по своето славјанско богослужение. Низ цела јужна Македонија, од Солун до Охрид и од границите на Тесалија до Скопија и Меленик, не само во митрополиските, туку и во селските цркви, богослужбите се служат на грчки јазик. Ако во градовите познавањето на овој јазик не им отежнува на жителите да ги согледаат главните вистини на верата, тогаш во селата, каде што преовладуваат (славјаните – н.з), неговата употреба има лоши последици. По пат среќавав, многу често, селани кои не знаеја секојдневни молитви, селски жени кои и кога се крстеа не знаеја да изговарат зборови. Забележав некакво незадоволство кај овој сиромашен народ, толку јасно презрен од нивните пастири, кои со таквите измешани односи со оние од различни вери, не дозволуваат ни да чувствуваат утеха во Божјите храмови преку разбирливи молитви... Според податоците што ги собрав, славјанска богослужба е зачувана во Деберце, Дебар и во близина на Прилеп.

Од манасрирот Слепче се спуштив во клисурата, поминав покрај селата Слепче, Градиште, Вардино, Бунаково (Бараково – н.з.), Одинаковци (Единаковци н.з.) и на крајот дојдов до раскошната прилепска котлина. Опкружена со планини и наводнувана од Црна Река и мали потоци, таа е исклучително плодна и затоа многу населена. Имајќи го предвид Трескавец, во чие подножје од запад се наоѓа градот Прилеп, а пред него висок рид со урнатините на замокот на Марко Крале.., го насочив мојот пат кон север. Поминав низ селата Воѓани и Белацерква (во ѕидот на црквата беа вметнати камења со грчки натписи), потоа меѓу убавите пасишта и прекрасните села стигнав до Трескавец. Еве ги имињата на селата од прилепската котлина: Бучино, Обршани, Рухци, Големо Коњари и Мало, Варбјано, Кревгаштани, Свети Митрани, Вранче, Белопоље, Заполжани, Долњани, Сеникос, Мазовичишта (во близина на самиот Трескавец), Секерци, Варош (кај Прилеп), Слепче (каде е црквата Св. Никола), Костенци.

По премерот на Прилеп, каде што има само една црква, а однадвор замокот на Марко Крале, решив да се искачам на врвот Трескавец. Таму не очекував никаква поука или мир; без чувари, тој не се осмелив да погледнам поблиску во познатиот замок, прославен со легенда и песна. Манастирот, скриен во карпите на врвот Трескавец, ми изгледаше попристапен за мојата љубопитност. По стрмните патеки, меѓу пирамидалните испакнати карпи, конечно стигнав во манастирот во името на Рождеството Богородица. Веќе имав некои информации за него, знаев дека тој претходно уживал во заштитата на српските кралеви, кои сега се познати како царски и имаат разни пишани споменици. Ме боли да кажам дека во него сретнав неморално негостопримство. Тие дури и не сакаа да кажат каде се надгробните споменици со натписи, а за книгите дури дојде до лукав чин. Откако ги омекнав нељубезни станари, колку што дозволуваа средствата, успеав малку да направам. Ми покажаа три хрисовули на српски кралеви забележувајќи со непростлива иронија дека бескорисно лежеле долго време во аголот на црквата, додека стариот монах не ги префрлил во својата ќелија. Тие се многу уништени, влажни во ќошот на црквата и ги јадат глувците во ќелијата на монахот...

Не сакаа да ми ги покажат книгите. Мојот успех беше ограничен само на откривањето на неколку парчиња ракописи во тремот на црквата. Еден од нив ми беше многу корисен. Слегувајќи од Трескавец, во правец на североисток, повторно го видов Прилеп, покрај селата: Дабница, Ореово, Пештани, пред селото Плетвар и покрај Капетан Ган се приближи до планината Бабуна. Сега опасна со своите клисури кои кријат предатори, оваа планина во античко време, според легендата, била прибежиште на Бабуни или Богомили, приврзаници на позната верска секта. Досега во неговите клисури се наоѓа едно село наречено Богомила... Оттаму, повеќе по лесни коти, покрај три села, од кои едното се вика Олизарово, стигнав меѓу планините на реката Вардар до градот Велес, односно Ќуприли.“

Подготвил Т.К.