СТИВ ПЉАКАС ВО ПОСЕТА НА АНТИЧКИОТ ЛОКАЛИТЕТ СТОБИ

ДЕЛ ОД ЖИВОТОТ НА МИТРОПОЛИТОТ КИРИЛ ВО ЦАРЕВ ДВОР ВО ПРЕСПА

“МОЈАТА ОМИЛЕНА ПРИКАЗНА” И ОД “БУКВА ДО БУКВА АЗБУКА” НОВ ПАТ КОН АФИРМАЦИЈА НА КЕДОНСКАТА ЛИТЕРАТУРА

Стив Пљакас и неговата посветеност на Античка Македонија (7)

ВО ДРЕВНИОТ ЕФЕС И ВО КУЌАТА НА СВЕТА БОГОРОДИЦА

Митрополитот Кирил – првиот архиереј во македонското иселеништво (3)

ЦАРЕВ ДВОР ВО ПРЕСПА - РОДНОРО МЕСТО НА МИТРОПОЛИТОТ КИРИЛ

Царев Двор е стара македонска населба со сите нишани на древноста и вистината на Македонија и е место на иднината на Преспа. Тоа е царско место на Цар Самоил. Тоа е преубаво и големо преспанско село, распослано во рамничарската питомина близу до синото Преспанско езеро. Царев Двор е една преспанска оаза вгнездена меѓу вишно високиот планински венец - Пелистер и Галичица, во кое е роден Никола Поповски, митрополитот г. Кирил.

Царев Двор е едно од најголемите и најубавите населби во Преспа. Тоа е распослано во рамничарската питомина на Преспанското Поле, близу до синото Преспанското Езеро, во најубавиот дел на Преспа. Царев Двор е тесно поврзано со Дрмени со новоизградените куќи покрај патот и заедно прават најголема населба во Преспа после Ресен Тоа се наоѓа на околу пет километри од Ресен и е раскрсница на патот од Макази кон Отешево. Тоа е стара мешана етничка населба, со претежно македонско населени и турско малцинство.

Царев Двор е големо и убаво уредено преспанско село од збиен (собран) тип, со околу 450 куќи, обновени или новоизградени. Во минаторо, тоа била развиена трговска населба, за што зборуваат седумте влезно - излезни патишта, како и постоењето на црквичката Меркурија (според нивно кажување светец на трговијата). Денес Царев Двор се проширува на сите страни и прилега на градска населба која претставува значаен дел на Преспа и Македонија.

Царев Двор е царско место на Цар Самоил. Тоа е стара македонска населба со сите нишани на древноста и вистината на Македонија. Тоа е место на иднината на Преспа. Тоа е мести во кое постојат две цркви и една џамија. Црквата Св. Никола што е лоцирана на влезот во населбата по патот од Ресен била изградена во 1875 година.

Во неа живеел и работел познатиот македонски борец од Втората светска војна, Јосиф Јосифовски – Свештарот. Црквата таканаречена Долна Црква, пак, е на патот за селото Езерени, која е стара и била обновена во 1920 година. Џамијата, пак, се наоѓа во центарот на селото и била изградена во Отоманскиот период, а е обновена во 1974 година.

Царевдворци својата егзистенција во минатото ја обезбедувале преку поледелството и сточарството. Најмногу биле застапени житните и градинарските култури, а некогаш се садело и македонското злато - тутунот. Од 1960 година, пак, преовладува овоштарството, кое е најразвиено во Преспа, а најмногу хектари се под јаболкови насади и други овоштарски култури.

Образовните процеси во Царев Двор почнале во годините на Илинденското востание, кога е изградено и старото училиште. Новата училишна зграда датира од учебната 1964/65 година. Пред Втората светска војна имало триесетина жители со завршено средно, а денес со завршено вишо или високо образование има преку стотина жители, меѓу кои, има магистри и доктори на науки како и познати и признати граѓани на Македониај и светот.

Меѓу другите, од Царев Двор потекнуваат: Цветко Узунов – Абас (1916 – 1994), револуционер, генерал, член на Президиумот и на Првото заседание на АСНОМ, а Цветко Узунов, заедно со Вангел Темовски и Алексо Стефковски биле учесници во Граѓанската војна во Шпанија; Живко Стефановски, првоборец.

Исто така, Царев Двор е родното место на митрополитот Кирил, единствениот потписник на автокефалноста на Македонската православна црква – Охридска архиепископија и владиката кој ги стави темелите на најголемиот број македонски цркви во дијаспората, потоа на проф. д-р Христо Поповски; познатиот новинар Панде Поповски, Гога Прцуловски, Гоце Андоновски, Васил Василевски и многу други.

Затоа со право се вели дека Царев Двор е револуционерно село во Преспа. Во НОБ животите ги дале Живко Андоновски и Мите Прцуловски Денес во селото постои спомен – биста на народниот херој Јосиф Јосифовски – Свештарот.

Исто така, од Царев Двор има голем број иселеници ширум светот, кои се дел од националното и црковното живеење на Македонците во дијаспората. Меѓу нив треба да се споменат: Димче и Пара Ставревски, Јонче и Вера Филиповски, Блаже и Кицо Принцевски, Блаже и Кита Поповски, Владе Царевски, Гоце Поповски и многу други во САД, Канада, Австралија и Европската Унија.

Панорама на Царев Двор

Кога се пишува за македонските православни цркви во пекуокеанските земји, Австралика, Канада и САД и за македонците во дијаспората треба да се подвлече улогата и придонесот на митрополитот Кирил (Никола Поповски) роден царевдворчанец. Тој остави значајни траги во формирањето на македонските православни духовни, национални и културно–просветни центри во прекуокеанските земји.

Притоа, организираното живеење на Македонците од сите делови на поделена Македонија го одредија својот пат кон Сонцето и кон иднината на слободна Македонија. Целиот свој живот Митрополитот Кирил ќе го посвети на духовно-црковното и националното обединување на македонскиот народ во семјата и во дијаспората.

Неговото високопреосвештенство, митрополитот полошко-кумановски господин Кирил (Никола Поповски) е роден на 23 јули 1934 година во Царев Двор, а почина на 10 јуни 2013 година и е погребан во црквата Св. Ѓорѓи во Дељадровце, Скопско. Основно образование завршил во своето родно место-Царев Двор со одличен успех, а Богословија во Призрен.

Потекнува од благородното христијанско, православно семејство Поповски од Царев Двор, кое ова презиме го добило затоа што со векови било посветено на Бога и на Црквата Христова. Неговите предци повеќе од 300 години наназад на Црквата на македонскиот народ ќе и’ посветат 32-јца свои луѓе во свештенички чин. Еден од нив е познатиот репортер на Македонското радио, Панде Поповски, кој беше ракоположен во свештеник.

Во 1971 година, кога во МПЦ ќе биде востановена Полошко-кумановската епархија, митрополитот г. Кирил ќе биде одбран за нејзин прв администратор со сите права и надлежности кои произлегуваат од Уставот на МПЦ. Неговото архипастирствување со оваа епархија ќе биде крунисано со изградбата на манастирскиот комплекс посветен на Свети Наум Охридски Чудотворец. Ова македонско православно светилиште се вишнее на 2.000 метри надморска височина и тоа на вакавското место Попова Шапка.
Црквата „Св. Никола“ во Царев Двор

Под неговото мудро архипастирско раководење, во двете епархии се изградени, реновирани и преуредени преку стотина храмови на МПЦ. Меѓутоа, духовно-црковните и националните постигнувања, особено на планот на обединувањето на Македонците во целиот свет, односно од сите делови на Македонија, имаат непроценливо значење.

Митрополотот Кирил, Никола Поповски, од мал, како четврто дете, меѓу осумте рожби на неговите родители Милица и Бојан Поповски од Царев Двор, токму покрај топлото родно огниште ќе се соочи со типично македонско благородно извориште на православната вера и на оригинално македонољубие, чија света традиција ќе му го осмисли животот.

Инаку, на 10 август 1969 година во катедралниот храм “Свети Климент Охридски Чудотворец” во Торонто, со величествени свечености, ќе биде извршено неговото востоличување во епископскиот Светиклиментов трон на Американско- канадско-австралиската македонска православна епархија. Чиноначалствуваше Неговото високопреосвештенство, митрополитот дебарско-кичевски г. Методиј.

Во 1971 година, кога во МПЦ ќе биде востановена Полошко-кумановската епархија, митрополитот г. Кирил ќе биде одбран за нејзин прв администратор со сите права и надлежности кои произлегуваат од Уставот на МПЦ. Неговото архипастирствување со оваа епархија ќе биде крунисано со изградбата на манастирскиот комплекс посветен на Свети Наум Охридски Чудотворец. Ова македонско православно светилиште се вишнее на 2.000 метри надморска височина и тоа на вакавското место Попова Шапка.

Под неговото мудро архипастирско раководење, во двете епархии се изградени, реновирани и преуредени преку стотина храмови на МПЦ. Меѓутоа, духовно-црковните и националните постигнувања, особено на планот на обединувањето на Македонците во целиот свет, односно од сите делови на Македонија, имаат непроценливо значење.

Од 1996 година станува претседател на Хуманитарната организација “Милосрдие” при МПЦ, која има обезбедено храна, лекови, медицински помагала, разни апарати и друго во вредност од десетина милиони евра.

Помошта се распределува на најбедните, гладните, изнемоштените, на здравствени домови, на селски и други помали амбуланти и асоцијации во Република Македонија,а  во Преспа, на кои им е најпотребна. Во “Милосрдие” најголемиот хуманитарен дострел го достигна во војната во Република Македонија 2001-2002 година, кога помошта за загрозеното население значеше да се опстои во живот.

На митрополитот му се доделени бројни награди и признанија, меѓу кои: Златна плакета од Матицата на иселениците од Македонија, како и Орден заслуги за народ со сребрени зраци (25 мај 1984 година со Указ број 43 на тогашното Претседателство на СФРЈ, за неговите извонредни активности меѓу македонското иселеништво). Доби и Благодарница од еден од најстарите македонски фолклорни ансамбли “Гоце Делчев” од Скопје, потоа највисоките признанија од општините: Кратово, Крива Паланка, Куманово и други.

Голем е бројот на специјалните плакети добиени од Македонската православна епархија за САД, Канада и Австралија, односно од македонските православни црковни општини во прекуокеанските земји, кои му беа врачувани на најголемите свечености по разни поводи, јубилејни одбележувања, како и при крупни остварувања во македонските црковни општини ширум светот.

Како најстар архијереј по хиротонија и архипастир со 40-годишно искуство и со значаен историски изминат пат во поновата историја на нашата света Црква, тој достојно беше респектиран од македонскиот народ и Македонската православна црква како голем борец и поборник за запазување на честа, достоинството и автокефалниот статус на нашата света Црква. Тоа особено се потврдувало на просторите од Полошко-кумановската епархија, која митрополитот г. Кирил ја возглавувал како нејзин надлежен архијереј.

Дел од центарот на Царев Двор

Продолжи да го носи Светиот крст врз своите патриотски плеќи и гордо и достоинстврно ја изодуваше македонската голгота, исполнувајќи секој свој чекор со молитви кон Бога за спасение на родната и мила Македонија, на благородниот македонски народ и на нашата Светиклиментова Македонска православна црква.

Продолжува

Пишува: СЛАВЕ КАТИН

САРКОФАГОТ НА АЛЕКСАНДАР МАКЕДОНСКИ ВО ИСТАНБУЛ

Поради големата декорација на релјефот посветена на големиот воин, саркофагот го добива името не по името на владетелот, туку по името на Александар Македонски. Овој извонредно значаен и карактеристичен споменик беше пронајден од еден селанец од Сидон кој работејќи на својата нива го открил ова значајно дело. Во Истанбул, црквата „Света Софија“ станала главен храм на христијанството. Така останало сè додека во 1453 година, Турците не го зазеле Костантинопол, кој оттогаш го носи името Истанбул. Црквата е преправена во џамија, а Кемал Ататурк ја прогласил „Света Софија“ за музеј

За бизнисменот од Канада, Стив Пљакас и авторот на овие редови Славе Катин, еден од најголемите предизвици во Истанбул беше посетата на саркофагот на Александар Македонски. Овој огромен и по многу нешта карактеристичен историски експонат е најголемата атракција за посетителите што доаѓаат во Археолошкиот музеј на Истанбул од времето кога е пронајден во 1887 година, па сè до денес.

И покрај тоа што саркофагот е именуван по Александар Македонски, тој не е негов, туку веројатно на кралот Абдолонумис, кој бил последен крал на Сидон (Саида), во денешен Либан, град кој во тоа време бил дел од Отоманската империја.

Саркофагот е именуван по Александар Македонски поради изгравираните стотина фигури што ги симболизираат победите на Александар Македонски. Исто така, поради големата декорација на релјефот посветена на големиот воин, саркофагот го добива името не по името на владетелот, туку по името на Александар Македонски.

При нашата посета саркофагот на најголемиот генерал во историјата на човештвото – Александар Македонски, се наоѓаше во најголемиот музеј во светот, Археолошкиот музеј во Истанбул. Овој извонредно значаен и карактеристичен споменик беше пронајден од еден селанец од Сидон кој работејќи на својата нива го открил ова значајно дело.

Реализацијата на саркофагот на Александар Македонски ја извршил бегот Осман Хамбди, кој во тој период бил директор на Османлискиот музеј. Пред саркофагот на Александар Македонски останавме подолго време. Го гледавме, го анализиравме, се чудевме, се восхитувавме и се потсетивме на големите подвизи на Александар Македонски, кој заедно со својата војска од Македонија и од други места стасал дури до реката Инд.

Исполнети со восхит и силни чувства кон минатото на македонскиот човек, го напуштивме Музејот во кој се наоѓа саркофагот на Александар Македонски и се упативме кон „Света Софија“ (Аја Софија).

Света Софија во Истанбул

Овој споменик доминира над Истанбул и е изградена да биде видена и почувствувана од сите простори на градот. На посетителот му е тешко врз основа на денешниот изглед да ја открие променливата судбина на оваа градба. Така, во пишаните документи стои дека за 150 години „Света Софија“ беше оценета како светско чудо кое ги импресионира сите посетители, бидејќи тоа е споменик на огромната култура на човештвото, којшто никогаш повторно не бил изграден.

Менувањето на судбината на „Света Софија“, од христијанска црква на сите цркви, до исламска џамија, и, конечно, до денешниот музеј, оставила траги насекаде: во оваа форма, со бројните дополнувања, реновирање, и промени. Само прекрасната купола, чиј покрив се протега 56 метри над наосот на црквата, нема изгубено од својата непроценлива вредност и убавина. Служела како модел за многу источни џамии.

Цар Константин Велики прво подигнал црква на местото на денешната Света Софија, кога ја именува Византија под името Константинопол, како главен град на Источното Римско Царство, и ја нарече оваа црквата "Голема црква".

Двесте години подоцна оваа црква, а поголем дел од Константинопол, биле изгорени во оган за време на бунтот против царот Јустинијан. Сепак, Јустинијан изградил уште една црква, дури и поголема и поубава од првата. Артемие од Трал и Исидор од Милет, најпознатите конструктори на Источното Римско Царство направиле планови за „Света Софија“. Но, кралот постојано го следел развојот на овој проект. Се шепотело меѓу луѓето дека еден ангел на кралот му ги покажал градежните плановите на сон. Градежните работи чинеле 360 сентенарии или 18 тони злато.

Десетици илјади занаетчии шест години ги собирале сите скапоцености на Источното Царство, најблескавиот мермер, најубавите столбови, а се правеле и златни мозаици за да ги красат ѕидовите. Кога била завршена, „Света Софија“ станала главен храм на христијанството. Така останало сè додека во 1453 година, Турците не го зазеле Костантинопол, кој оттогаш го носи името Истанбул. Црквата е преправена во џамија, а Кемал Ататурк ја прогласил „Света Софија“ за музеј.

Најголемиот музеј во Истанбул

Инаку, Јустинијан I бил роден во селото Таор, кај Скопје, во Македонија, а бил византисјки цар, император на Источното Римско Царство, христијанин и православен теолог. Настојувал да ја обнови моќта и големината на Римската Империја која била ослабена со упадите на варварските племиња. Познат е по проширувањето на Империјата, првенствено, со воените кампањи на Византија, како и по неговиот брак со контроверзната царица Теодора. Историјата го памети и како најголем кодификатор на класичното римското право. Јустинијан бил една од најзначајните личности во доцната антика, и со него завршува периодот на благосостојба во Византија.

Покрај легендарната „Света Софија“ го посетивме и Коњскиот плоштад кој е дел од византискиот хиподром со три прекрасни споменици: Теодосиевиот обелиск, Змискиот столб и Константиновиот столб. Овие споменици ги посетивме во попладневните часови кога бројот на посетителите е мал, за разлика од претпладне и имавме доволно време да се восхитуваме на нивната големина, начинот на изработка и транспортирањето, особено Теодосиевиот обелиск кој предизвикува голем интерес кај секој посетител.

Недалеку од овие споменици е сместена Султан-Ахмедовата или Сината џамија, која ја посетивме во попладневните часови кога бројот на верниците беше незначителен. Тука ги добивме податоците дека оваа џамија е градена во периодот од 1609 до 1616 година и претставгува ремек-дело на турското градежништво. Ентериерот е од син и зелен мермер; има 260 прозорци претежно со кристални стакла; во неа постои царска ложа во која султанот можел да дојде на коњ. Таа е една од најголемите и најубавите џамии на светот, која во еден долг период имала за цел да ја симболизира силата и големината на турските султани.

Црквата „Свети Стефан“, позната како „Железна црква“, која е под јурисдикција на Бугарската патријаршија, е изградена повеќе со пари и донации на Македонци во Истанбул. Започнала да се гради во 1849 година кога некој доселеник по име Стефан купил место за градба на црква каде денес се надвишува прекрасна архитектура.

Првиот објект на црквата бил од дрво и бил опожарен неколку пати. Затоа, верниците, меѓу кои најбројни биле Македонците од Егејска Македонија, во 1891 година нарачале железна црква од Виена, која подоцна бродски била пренесена и монтирана на истото место каде и била старата црква. Црквата била осветена во 1898 година од егзархиски владика и до денес доаѓаат исклучително свештени лица од Бугaрската православна црква за да ги задоволат религиозните потреб и на Македонците.

Железната црква „Свети Стефан“ ја посетивме попладне, а потоа се поклонивме во црквата „Свети Ѓорѓи“ што се наоѓа во комплексот на Вселенската патријаршија. И тука бевме информирани дека околу 1.500 православни христијани, меѓу кои најбројни се Македонците и Грците, ја посетуваат оваа живописна црква со бројни значајни икони и орнаменти.

Црквата „Св. Стефан“

Ете, тоа е Истанбул на Босфорот кој ние со Стив Пљакас го посетивме, се воодушевувавме и поминавме незаборавни моменти и ни остана во сеќавања сè она што го видовме за нас Македонците, особено за Античка Македонија, за која Турците имаат посебен респект. Сите тие историски факти и постоењето на Македонија и македонскиот народ имаат поддршка и посебно место во историјата на денешна Република Турција.

Продолжува

Пишува: СЛАВЕ КАТИН

Мои погледи КОН ДРАМАТА „ПОСЛЕДНИОТ МАКЕДОНЕЦ“

Митрополитот Кирил беше еден од столбовите на опстојувањето на МПЦ-ОА во период од четири и пол децении. Владиката г. Кирил беше еден од највлијателните владици на МПЦ-ОА и сѐ што правеше беше во интерес на македонскиот народ насекаде по светот и Република Македонија

Стив Пљакас и неговата посветеност на Античка Македонија (5)