Односите со Југoславиjа биле прекинати, а грчко-jугословенската граница била затворена. Комунистичката патиjа, која на Македонците им ветувала човекови пpaва и слободи, полека почнала да се дистанцира од своите определби. Наjголемиот дел од партизаните кои се бореле во битката за Лерин биле новорегрутирани и неискусни борци.

Повеќето од силите биле составени од Македонски мажи и жени под грчко раководство. Партизанската команда се двоумела кога дошло време да се отпочне офанзивата, давајќи му дa тоj начин на неприjателот екстра време да јa подготви својата одбрана. Двоумењето ги деморализирало партизанските борци кои не биле подготвени за пролонгираното зимско студенило под ведро небо.

Една површна анализа на развоjот на настаните пред леринскиот нaпад и една посмртна анализа на последиците, доведуваат до еден неизбежен заклучок. Нападот на Лерин бил дизаjниран за да се уништат вооружените сили на македонските партизани. Со нудење на Лерин - офанзивата наместо предавање, партизанското раководство “ги жртвувало своите вооружени сили”.

Случаjно или планирано, нападот на Лерин придонел за смртта на многу македонски борци и за масовниот егзодус на македонското нacеление. Многумина веруваат дека грчката Граќанска војна била успешна вo “етничкото чистење” на македонскиот народ, онаму каде што многугодишната асимилациjа не успеала.

Плашејќи се од репресалиите од грчката војска која напредувала, во август 1949 година, бранови бегалци ги напуштиле своите домови и отишле во Албаниjа за да се спасат. Кога војната се завршила, Грциjа не ги caкала назад. Како резултат на тоа, тие биле испратени во земjите на Источниот блок кои биле волни да ги примат.

Години подоцна, некои се обиделе да се вратат, но Грциjа (законскиот акт Л-2) не им дозволила. Дури и на невините Македонци кои не учествувале во конфликтот, вклучуваjќи ги евакуираните деца-бегалци, не им бил дозволен влезот. Години изминувале, но ним, во повеќе наврати, не им било дозволено да влезат во Грциjа. Не им било дозволено ниту да ги посетат болните роднини. Кoнечно, во 1985 била воведена една политика на репатриjациjа и била дадена амнестиjа, но само на оние со “грчко потекло”. И повторно, Македонците биле исклучени од истата.

Бидеjќи македонската териториjа била бомбардирана од воздух и од топовски оган, уплашениот македонски народ, повеќето стари мажи и жени и маjки со мали деца, го земале она што можеле да го понесат и ги напуштиле своите домови, барајќи спас во планините. Им било речено оттаму да одат во Албаниjа и да се сретнат со своите роднини.

“Една таква група го напуштила селото Коломнати и се спуштала од планините кон Рула, кога биле забележена од еден млад грчки офицер. Младичот веднаш му телефонирал на својот генерал и го информирал за ситуациjата. “Треба ли да ги пресретнеме?”, прашал младиот офицер. “Не, пуштете ги бељаџиите да одат, не ги сакам овде,” одговорил стариот генерал”. (Сториjа која ја раскажал помошникот на генералот кој замолил да остане анонимен).

Кога грчката војска го скршила Леринскиот фронт, партизанските сили кои го преживеале колежот побегнале во Албаниjа. Борците кои биле најблиску до градот, биле фатени и затворени. Оние кои признале дека доброволно им се придружиле на партизаните биле погyбени. Другите или биле прогонети на грчките острови, или биле ослободени откако отслужиле казна затвор во локалните затвори.

Во својата потера по партизаните кои бегале, грчката војска успеала да им го пресече патот за бегство на група партизани кои ги опслужувале топовите и артилерискиот оган кај Бигла (по војната топовите биле изложени во градот Лерин). Бидеjќи не можела да побегне во Албаниjа, групата од Бигла се обидела да премине во Jугославиjа во близина на Преспанското Езеро.

Селото Нивици во Преспа 

На jугословенската граница тие биле запрени од jугословенската армиjа, која се согласила да им дозволи премин ако доброволно се разоружаат. Очекувајќи да јa продолжат војната од Албаниjа, партизаните не биле волни да се разоружаат и одбрале поинаков пат за бегство. За жал, се обиделе да побегнат додека било ден, така што биле здогледани од грчките воени воздухопловни сили. Многумина биле убиени со митралески оган од горе, а некои се удавиле обидуваjќи се да го препливаат Преспанското Езеро. Само мал броj успеале да стигнат во Албаниjа.

Кога пристигнале во Албаниjа, за да ги прикриjат своите грешки, водачите на групата од Бигла измислиле приказни, тврдеjќи дека Титовите сили ги нападнале и не им дозволиле влез во Jугославиjа. Подоцна, истите тие ги промениле приказните и јa кажале вистината за она што се случило. За жал, дотогаш односите помеѓy грчките партизани и Jугославиjа се влошиле. Иако Jугославиjа била една од наjголемите поддржувачи на ЕАМ, грчките партизани јa искористиле оваа сториjа во своите пропагандни кампањи за да го дискредитираат Тито во очите на Советскиот Соjуз.

Кога завршила грчката Граѓанска војна, партизанското раководство се состанало во напуштениот италиjански камп Бурели, во Албаниjа, за да проценат што тргнало наопаку и зошто ја изгубиле војната. По извесно дебатирање, дошле до заклучок дека тоа бил Тито и македонската соработка која ја саботирало војната.

За неуспехот било обвинето лидерството на македонските партизани за соработката со Титовите партизани. Седум од наjлоjалните македонски водачи биле обвинети за саботажа и осудени на смрт. За среќа, Енвер Хоџа (наjвисокиот државен водач на Албаниjа) не сакал во неговата земjа да се извршат злосторства и не дозволил погубување на тие водачи.

Тие биле однесени во Советскиот Соjуз, каде им било судено за предавство и биле осудени на доживотна казна затвор, во затворските логори на Сибир. По  смртта на Сталин, Хрушчов повторно ги отворил нивните предмети и пресудил дека тие се невини по сите обвинениjа и ги ослободил.

Откако грчката Граѓанска војна завршила, животот во Егеjска Македониjа веќе не бил ист. Помалите села биле евакуирани (некои засекогаш), а луѓето биле преселени во поголемите градови под будното око на грчката полициjа. Познатата радост и смеа во семејствата, кои некогаш ги исполнувале улиците, сега засекогаш ги снемало, а улиците останале без деца. Гордиот македонски народ, кој само пред неколку години уживал во животот, уште еднаш останал без радост.

Од конфликтот на Втората светска војна, искрснал еден нов светски поредок. Двата индустриски џина, Советскиот Соjуз и Соединетите Држави, се издигнале над другите и со своите спротивставени идеологии ќе доминираат со иднината на светот.

Продолжува 

Пишуваат:

РИСТО СТЕФОВ  И

СЛАВЕ КАТИН