ПРЕСПА ВО ДЕЛАТА НА СЛАВЕ КАТИН

Од голема важност за Преспа, секако е Преспанското Езеро, кое е второ по големина во Македонија. Тоа зафаќа површина од 294 km², co најголема длабочина од педесетина метри кај селото Нивици. Денес заради губењето на големи количини вода, Преспанското Езеро се повлекува и смалува. Тоа е заобиколено со високите планини и од сите страни дава величествена глетка.

Се наоѓа на околу 850 метри надморска височина, а температурата на водата се движи од над 18°С во јуни до 24°С во јули и август. Брегот е песоклив, а температурата на воздухот во лето е пријатна. Две третини од Преспанското Езеро и припаѓаат на Република Македони-ја, а една третина на Грција и Албанија. Тромеѓето е во близина на островот Голем Град.

Македонскиот цар Самуил својата престолнина ја сместил не случајно на островот Ахил во Преспа, кој се наоѓа на таканареченото Мало Преспанско Езеро, во Егејска Македонија што сега припаѓа на Грција. На островот Мал Град, што е на албанска територија, пак, се наоѓа црквата посветена на свети Петар и Павле, а на брегот кај Нивици е црквата Света Богородица.

Затоа со право се вели дека цар Самуил не ја избрал Преспа за своја престолнина случајно. И сега и тогаш, Преспа била питома и богата со големи населби, со плодно поле и зелени пасишта, со богат лов на риби во тогашното езеро и големата река, кои му овозможувале на царот доволно храна за војската и робовите што ги држел. Преспа ја видел и како тврдина која му обезбедувала спокоен престој за војската и управата, особено кога се враќал од походите.

Самуил во Преспа почнал да гради патишта и други паметници. Така, на островот во Долна Преспа ја изградил црквата Свети Ахил, која имала 12 олтари во кои на обредите пееле 12 попови. Црквата ја подигнал по неговата голема победа над Византијците, во близина на Лариса, каде што бил инспириран од тамошната црква Свети Ахил, решил таква црква да изгради и во Преспа.

Во новата црква ги донел и моштите на патријархот Ахил, бидејќи ја изградил во негова чест. Црквата е лоцирана на источната страна, во подножјето на островот, а еден дел од неа денес се наоѓа во водите на езерото, како урнатина.

На островот царот изградил четири цркви, во кои работеле голем број калуѓери. Тие ја обработувале и манастирската земја, чувале стада говеда и овци и се грижеле за одржувањето на објектите. Кога подоцна во Мала Преспа надошле води и го поплавиле полето и патот до островот, калуѓерите и селаните од Ахил, чие село тогаш било големо, ја доградувале калдрмата за населението од Преспа да може да доаѓа на „светата" земја.

Дел од Преспанското Езеро

Над Византијците цар Самуил извојувал многу победи и секогаш кога се враќал во Преспа со него носел голем број робови и богат плен. Преспанското население му приредувало свечени дочеци, а во црквите се правеле обреди и церемонијали. Затоа и не е случајно што денес во Преспа има четириесетина цркви и манастири, чии камбани веројатно го означувале трумфалното враќање на царот во престолнината.

Каде се наоѓа гробот на цар Самуил? Постојат две претпоставки. Едната, дека бил погребан на островот, во еден од олтарите на црквата Свети Ахил, а другата, дека бил погребан во селото Раби, во црквата Света Пречиста, во која со години била чувана неговата надгробна плоча.

Во близина на сегашната Перова Кула, во Долна Преспа, каде двете преспански езера се на растојание од само 200 метри, нив ги поврзува река чии води се влеваат од Малото во Големото Езеро. Оваа река е поврзана со минатото на Преспа. Постарите преспанчани раскажувале дека течението на оваа река било многу подолго, а реката поголема.

Таа почнувала од подножјето на планината Врба, во близина на селото Л'к и завршувала кај завојот на Нивичка Планина, во местото Роот, каде што сега езерото е најдлабоко. Низ подземните пукнатини и канали под планината Галичица, водата од езерцето се провлекувала и влевала во Охридското Езеро.

Според кажувањата, тогаш Преспа била широко и плодно поле, со многу села и големиот град Преспа кој тогаш се викал Река. Веројатно името го добил по Големата Река, која почнувала и завршувала во Преспа. И кога градот Преспа со селата бил во зенитот на својот развој, се случило најлошото.

Регионот бил зафатен од силен земјотрес, земјата се распукала и се појавила голема вода која го потопила градот и селата и тие засекогаш останале под водата. Подземните канали и пукнатини под Галичица, низ кои истекувала водата, се затвориле и малото езерце почнало да го зголемува своето ниво и да ги поплавува полето и селата.

Така дошло до трка во спасувањето и селењето на луѓето, која траела со години и векови, се додека езерото не го достигнало сегашното ниво. Населението што останало без своите куќи, побарало спас во градот Преспа или подигнало нови живеалишта во правец на Охрид кон северозапад и на југ кон Костур.

Така биле создадени сегашните леринско-костурски села Желево, Ошчима, Перово, Руља, Брезница и Габреш, а областа во која се наоѓале се викала Корешта. А бидејќи дошле од областа Река, го добиле името Рекарци, кое сеуште го носат.

Големата Река која го сечела полето за да се влее во тогашното езерце, Преспа ја делела на Горна и Долна. Ha реката имало неколку мостови кои ги поврзувале селата и населбите. Зачестените есенски дождови и топењето на пролетните снегови во планините, предизвикувале доаѓање на големата вода која го затнувала речното корито и го поплавувала полето и посевите, предизвикувајќи големи штети.

Тогашните владетели во Преспа, а подоцна и царот Самуил, организирале акции за расчистување на речното корито. Населението кое учествувало во тие акции било ослободувано од плаќање данок. Co оглед дека овие луѓе со децении го чистеле речното корито некои претпоставуваат дека името Рекарци го добиле токму поради тоа.

На локалитетот Латински Гробишта, во непосредна близина на селото Попли во Долна Преспа, се развила голема населба. Во неа се топела руда добивана од рудникот Рудари, во непосредна близина на селото Рудари кое името го добило по рудникот. Од преработената руда се ковало оружје и друга опрема за војската.

Тогашните владетели на Преспа, па и царот Самуил, својата војска, главно, ја опремувале со ковано оружје во Преспа. Во населбата се ковале и бакарни предмети за потребите на домаќинствата. Населбата денес наликува на купишта камени грамади.

Продолжува

Пишува: СЛАВЕ КАТИН