|
||||
Ѓурчиновата сабја - Двобојот на Ѓурчин и Алија |
Постојат личности низ историјата, кои се светилници на своето време и кои преку својот живот ја испишуваат историјата на еден народ, едно племе. Таков е и Ѓурчин Кокале лазороскиот коџабашија-главатар, ктиторот на црквата во Лазорополе, заштитникот на христијаните, јунак над јунаците. Тој е човекот – ѕвездалија, чии што постапки и акции биле нашироко прифаќани од селаните лазоровци, а потоа и раскажувани и предавани од колено на колено за да не се заборават. Во овие преданија за јунаштвото на Ѓурчина, народот ја гледал надежта за својата слобода од под ропството, а него самиот го сметале за јунакот кој го претскажува доаѓањето на таа слобода. Како што минувале годините и нови генерации Мијаци – лазоровци се раѓале, на нив повторно и повторно во детството им ги раскажувале приказните за јунакот Ѓурчин кој јавал коњ голем како ламја, кој скокал „25 нози одеднуш и 55 на три поти“, кој фрлал камен од 10 оки 50 нозе, кој прескакал по 6 коњи, јунакот кој му ја „факнал“ главата на турчинот Алија. За таков јунак се раскажувале и многу други преданија и легенди кои зборувале за неговата храброст, бестрашност и за христијанската доблест да биде заштитник на послабите и обесправените. И колку и да се прифаќаат денес со резерва овие преданија, сепак за едно имаме историска потврда, а тоа е двобојот што се случил меѓу Ѓурчина Кокале и турчинот Алија, како и за славната сабја со која била отсечена главата на зулумќарот. Во 1826 година, тогашниот турски султан Махмуд II, со посебна наредба го укинал дотогаш озлогласениот јаничарски воен ред. Но, многумина од јаничарите, навикнати на пљачкосување, грабање и водење на војни, не можеле да се привикнат на фактот дека одеднаш тие не му се повеќе потребни на султанот. Многумина се одметнале, не признавајќи ниту една власт (Али Паша Јанински е еден од нив) и продолжиле да го тероризираат населението. Таков бил и случајот со одметнатиот јаничар Алија, кој во Солунскиот крај толку многу се осилил, што покрај зулумите и пљачкосувањата кои што ги вршел, барал во неговиот шатор да бидат праќани сите убави девојки од околијата. На многуте поплаки од населението, официјалната турска власт одговорила со тоа што преку својот официјален претставник во Солун Лобуд-паша (кој инаку му бил и личен пријател на Ѓурчина) јавно обзнанила дека се дава награда за оној кој ќе ја донесе главата на одметнатиот јаничар-злосторник. Во тоа време Ѓурчин Кокале во овој крај одел на зимување со своите овци, закупувајќи кшли (земја, ливада на која потоа се подигало трло кое служело за презимување на овците). Овие кшли тој најчесто ги закупувал од неговиот пријател поп Пулиз. Судбината сакала зулумќарот Алија еден ден да побара во неговиот шатор да дојде убавата ќерка на попот која според едни преданија се викала Анѓа. Сакајќи да му помогне на својот пријател, Ѓурчин ја засолнал убавата девојка во неговото трло. Кога за тоа разбрал Алија, се разлутил и веднаш тргнал кон Ѓурчиновото бачило за да ја грабне девојката. Ѓурчин, иако тогаш имал над 51 година, заради сопственото убедување, но и заради авторитетот што го имал меѓу населението, не доаѓало во предвид да ја пушти девојката во рацете на Алија. Двобојот бил неизбежен. Двајцата качени на своите коњи и со исукани мечови се втурнале во трк еден кон друг. Во налетот и од силината на ударот, мечот на Ѓурчина (кој бил пократок рамен меч со дршка во форма на крст) се скршил, а тој самиот паднал од коњот, но исто така при падот својот јатаган (закривена сабја) го испуштил и зулумќарот Алија. Според д-р Александар Матковски овој двобој се одиграл меѓу селата Лубаново и Милово, Солунско. - Дамудадеферман, сокојнепреченоќеможедасеизградицркватавоЛазорополе (инакуцркватавеќесеградела - нелегално); Сите овие работи султанот ги одобрил и му издал три фермани како потврда за тоа. Но, тука не е крајот на приказната за сабјата, која што откако Ѓурчин ја освоил од Алија, не се делел од неа се` до крајот на животот и која меѓу лазоровци била позната под името „Ѓурчинова сабја“. Со неа тој бил насликан и на фреска во лазороската црква. На сабјата/јатаган, покрај дршката, постои изгравиран натпис, кој порано бил исполнет со сребро. Натписот е на турски јазик со арапски букви и (според д-р Александар Матковски) ја има следната содржина: „РаботанаХусеин, сопственикАлија. Требадасеиманожврака, аГосподвосрцето“. Над натписот е годината 1218 по хиџра (тое е периодот од 23 април 1803 до 12 април 1804 година). Ѓурчиновата сабја била сметана како селска реликвија, на која и се давале и одредени магиски својства. До 50-тите години на 20 век, оваа сабја се употребувала за лекување од уплав. Сабјата била полевана со вода, а на уплашениот му се давала водата како „лек“ да се испие. На тој начин всушност симболично се манифестирала Ѓурчиновата храброст која се воскреснувала во водата, која потоа се пиела, со што „се внесувала храброста во телото на уплашениот“. Вториот случај, кој барал полевање на сабјата бил за да се олеснат претсмртните маки на оној кој што умирал. Всушност, овде магиско својство на сабјата била да ги „пресече“ врските со овоземниот свет. Исто така, сабјата била полевана со вода и во мигот на породувањето на трудница, за да има лесен пород, а магиското својство било да се „пресечат“ породилните болки. |