Името Македонија е толку старо, колку и името на Македонците (3)

„За јужната граница на Македонија имаме претходните известувања од Псевдо-Скимнос (100 г. пр. Хр.). Според текстот на Müller, Geographi Graeci minores I од стих 618 и сл. читаме: "Над Темпе се наоѓа Македонската земја, сместена покрај долина, над која, велат царувал .. Македон" - пишува А. Иширков во статијата „Македонија, име и граници“ (Македонски Прегледъ Година III, книга 1, София, 1927).

Во продолжение на статијата „Македонија, име и граници“, бугарскиот географ Анастас Иширков, кој во рамките на бугарската пропаганда води полемика со научниците од соседството против српските, грчките и албанските претензии кон македонската територија, за континуитетот на македонското име и етничките граници на Македонија на почетокот на минатиот век ќе напише:

„Северната граница на Македонија почнувала од Јадранското Море во близина на Драч (Ptol. III 12, 1 и III 12, 2), затоа оттаму на југ по брегот на морето одеше нејзината западна граница до реката Калиднос (45 ° ширина и 39 ° 20 ' должина, денешна Љуми-Барди). Оваа граница е траела до времето на Диоклецијан, кој ја поделил римската империја на провинции. Од Itinerar. Hierosalim. (Год. 333) знаеме дека на Via Egnatia границата меѓу Епир и Македонија се наоѓала меѓу станциите Brucida и Cledo. Подоцна, кога започнавме да се употребува името Албанија за крајбрежната јадранска земја, таа се сметаше веќе надвор од границата на Македонија.

На 23 март 1903 година држев во "Словенски Разговор" сказка под наслов "Западната граница на Македонија и Албанците". Таа е печатена во "Библиотека на словенски Разговор", год. IV, II. 1. Во неа се обидов да ја повлечем западната граница на Македонија врз основа историско-етнографски, картографски, геолошки, геоморфолошки и политичко-географски податоци. Пред да искажам своето мислење, го предадов сфаќањето за западната граница на Македонија кај Грците, Србите и Бугарите. и сега го правам истото со извесно проширување врз основа на нови податоци.

Сите Грци се согласни едни со други со разграничувањето на јужниот дел од западната македонска граница. Таа зафаќа од старата грчка државна граница (1912 година) и оди по вододелното било на Пинд до врвот Грамос. Понатаму границата се извива на исток по западната граница на Битолскиот вилает додека дојде до реката Девол и потоа ги заобиколува од запад казите Старовска и Охридска до реката Црн Дрим. Оттаму понатака едни ја земаат за западна граница на Македонија реката Дрим, а други западнага граница на Кичевската каза додека се дојде до јужната граница на Косовскиот вилает, која се зема за северна граница на Македонија, како што сакаше и проф. Цвијић.

Србите, кои се стремат да го пренесат името Стара-Србија и на југ од Шар-планина, ја примаа за западна граница на Македонија реката Црн Дрим. Еве како ја одредуваше подетално проф. Цвијић: таа оди по р. Црн Дрим до устието на притоката Пискупштина, потоа по сливот на оваа река и Дрим - планина Јабланица, потоа по Мокра-планина, сливот на Шкумба и Охридско Езеро, по сливот на р. Девол и Преспанско езеро - Сува-Гора, Иван и Корабец; понатаму по сливот на реките Девол и Бистрица до с. Несрам на Белица, притока на Бистрица; конечно оди по Белица и Бистрица.

Во новата бугарска географска литература поддржани се неколку различни граници за западна Македонија, кои малку се разликуваат едиа од друга, а на многу места се совпаѓаат. Brancoff (Д. Мишев) ги прифаќа за западна граница на Македонија, западните граници на западните македонски епархии, македонската револуционерна организација се држеше силно за западната граница на Сан-Стефанскиот Бугарија; В. Канчев, кој ги познаваше најдобро пограничните места на Македонија, ја исцртува западната граница од Шар-планина по Дешат до Црн Дрим над градот Дебар, потоа границата поминува преку Дрим за да ги опфати Торбешите, најзападните ... (македонски – н.з) населби во овој крај, и да стигне истовремено до вододелната линија меѓу Црн Дрим и Шкумба која се формира од Јабланица и Мокра-планина. Пò на југ границата оди по сливот на р. Бистрица од исток и Девол, Осум и Вовиса од запад, низ Грамос и Пинд до старата грчка политичка граница. Оваа граница која јас ја прифатив и Јор. Иванов, е во општи црти, пред сè граница меѓу .. (Македонци - н.з.) и Албанци, таа одговара истовремено најмногу на орохидрографијата и традицијата.Фактот, дека на многу повеќе места има Албанци во Македонија, отколку ... (Македонци – н.з.) во Албанија, стои во врска со природата на албанските населби: Албанците како сточари ги зазеле и двете падини на вододелните планини. Новата политичка граница меѓу Југославија и Албанија се совпадна повеќе со етнографски распределба на ... (Македонци – н.з) и Албанци и затоа таа слегува од вододелното било на планината Јабланица во Охридското езеро и ја остава Старовската околија во Албанија. Пò на југ границата меѓу Грција и Албанија оди по сливот.

Јужната граница на Македонија бeше различно опредeлена од древнитe автори. Страбон ja оградува еден пaт на југ со линијата на Via Egnatia, кој пaт оди од Дирахион (Дурацо, Драч) кон исток до Тесалоника (Солун). При ваквото разграничување Страбон имал пред очи општата конфигурација на римската провинција Македонија. На друго мeсто тој ја разликува поточно горна Македонија (Линкестида, Пелагонија, Орестида, Елимея) од долна Македонија, која се викала едно време Ематија. Последната се наводнува од долни Халиакмон и Аксиј; поважните нејзини градови биле Едеса, Пела и Бероја (денешниот Бер). Јужниот дел на македонската рамнина до морето меѓу реката Луд (Мегленица, Кара-Азмак) и Халиакмон се викала Ботнеја. Реката Пенеј, која тече низ Темпе, ја заштитува Македонија кон Елада.

За јужната граница на Македонија имаме претходните известувања од Псевдо-Скимнос (100 г. пр. Хр.). Според текстот на Müller, Geographi Graeci minores I од стих 618 и сл. читаме: "Над Темпе се наоѓа Македонската земја, сместена покрај долина, над која, велат царувал земјородниот Македон".

Најпóдробио ја опишува јужната граница на Македонија Птоломеј: "Од југ Македонија се ограничува со линијата која минува од тука (устието на р. Келиднос, денешната Љуни-Барди, 45 ° -39 ° 20 'на Јадранското Море) покрај Епир дури до границата, чија позиција е 49 ° -38 ° 30 '(по таа линија се протега планината Пинд, чија средина зазема степенот 47 ° 40'-38 ° 45'), и со линијата помината покрај Ахеја дури до Малијскиот залив при гранична точка, чија позиција е 51 ° -38 ° 25 '(во таа линија се наоѓа планината Ета (Οἴτη) чија средина го зазема степенот 50 ° 30'-38 ° 25')!

Имајќи ги податоците од наведените стари автори и нивното толкување од различни научници од наше време, доаѓаме до заклучок дека јужна Македонија граничела на југозапад со Епир во изворите на р. Аоус (денешна Војуша, Вјоса) и на југ кон денешна Тесалија до планините Камбунски и Олимп. Во минатиот век, кога се создаде Грчкото Кралство, особено откако се приклучи кон него во 1881 година значителен дел од Тесалија, северната граница на таа држава ја формира јужна граница на Македонија. Така ја сфаќаат и разбираат сите грчки писатели.

Кај нас В. Канчев ја земаше за јужна граница на Македонија јужниот слив на р. Бистрица, кој на запад се совпаѓаше со политичката граница на Грција, а на исток оди по вододелното било на Камбунските планини до Солунскиот Залив. Јор. Иванов го прифаќа западниот дел на јужната македонска граница како што е кај Кнчев, но на Исток тој ја поместува на југ до Олимп, како што е кај старите автори и во многу карти на Македонија од времето на турското владеење. Во границите на Македонија според Иванова влегуваат и околиите Серфиџеска и Катеринска, но не и Еласонска како што примаа Грците!

D. Brancoff (Д. Мишев) ја земаше за јужна граница на Македонија јужните граници на бугарските епархии: таа ја преминува реката Бистрица во околијата Лапчишта и врви северно од неа до Солунски Залив.

Проф. Цвијич, без да дава образложенија и докази, ја одбива јужната граница на Македонија од Грамос кај селото Несрам и ја става прво надолж по реката Белица до нејзиното устие во реката Бистрица и потем надолж по последната дури до нејзино устие во Бело Море. Во 1908 година, како зборував во мојата сказка за западната граница на Македонија, по повод на Цвијчовата дефиниција на јужната граница на Македонија реков:

"Ако се соберат сите докази во корист на Бистрица како јужна граница на Македонија, тогаш би предложил оваа граница да се зафати од важниот планински јазол Грамос, да оди на исток по планина Орестија дури до реката Бистрица и од таму натаму да ја следи самата Бистрица. Вододелната планина Орестија претставува важна етнографски граница меѓу .. (Македонци – н.з ) и Грци и тоа засилува нејзината разграничувачка функција. Оваа планина образува јужна граница на егзархиските епархии, ... според Цариградската конференција и Сан-Стефанскиот договор за мир, и на реформената Македонска област. Грците, кои се стремат да втераат во Македонија што повеќе грчка земја од Тесалија, ќе се спротивстави на таквата граница, но во тој случај тие би биле со тоа помалку онеправдани отколку ние, кога тие исклучуваат јужниот дел на Косовскиот вилает од границите на Македонија ".

Имајќи предвид дека старитe автори ја вбројувале областа Пиерија, меѓу Олимп и устието на Бистрица, кон Македонија, трeба да се согласиме дека Јop. Иванов го решил прашањето за јужната граница на Македонија најмногу непристрасно и во согласност со науката без оглед на етнографскитe односи на јужна Македонија.

Древните писатели не се согласуваат во своите тврдења за источната граница на Македонија, но се чини дека повеќето ја сметале реката Неста (Места), особено нејзиното устие, за источна граница на таа земја. Страбон иако ја влече источната граница на Македонија дури до р. Марица, но тој знае дека многумина ја сметаат р. Места за нејзина источна граница. Во глава VII. 4 тој пишува: "Некои го вбројуваат во Македонија и делот од Стримон до Неста, бидејќи Филип многу се трудел да ги потчини тие места; тој добивал големи приходи од рудниците и од другите богатства на тие места ". А кога зборува за устието на р. Неста (VII fr. 33), додава: "која ги одделува Македонија од Тракија, како што ги разграничиле во свое време Филип и неговиот син Александар". Птоломеј исто така го смета устието на Места за западна граница на Тракија [III. 11. (1)] и источна граница на Македонија [III. 12. (6)]. Никопол при Неста влегувал во Тракија. Границата од устието оди на планина Пангеј (Кушница, Парнар-Даг) и од таму на север за Орбел (Пирин). He недостасуваат древните автори кои ја поставуваат источната македонска граница на Стримон (Струма). Помпониј Мела смета дека кон Тракија припаѓаат реките Марица, Места и Струма и планините Хем, Родопи и Орбел. Плиниј експлицитно го споменува Стримон како источна граница на Македонија, но тој погрешно смета дека таа река извира кај Хем (Стара-планина).

Под турското владеење, кога се раздели Европска Турција на вилаети, Одринскиот вилает, кој ја опфаќа Марица со нејзината главна планинска област, се ограничи на запад со реката Места. И всушност, најприродно се јавува границата меѓу Тракија и Македонија во долниот тек на Места до тесната клисура кај селото Бука и оттаму на север по источниот слив на оваа река. Банско и Неврокоп се сметаат сега кај нас како градови на Македонија.

Од кажаното до тука за границите на областа Македонија и за нејзиното име гледаме дека таа е една географска област јасно ограничена. Таа е составена од базените на Бистрица, Вардар, Струма и Места. Малите отстапувања во областа на Дасаретските езера се откупуваат со политичко-географската и етнографски припадност на таа покраина кон Македонија. Проф. Г. Радев во својата студија "Географски и етнографски Македонија" со право ја нарече Македонија Средиште на Балканскиот полуостров и ја посочи нејзината самостојност и од геоморфолошко становиште.“

Во статијата на Иширков можеме да видиме дека и покрај сите обиди да се избрише името на Македонија, тоа останало да сущтествува со векови. Исто така, иако се прават напори да го избришат постоењето на македонскиот народ, што го прави и самиот автор, сепак може да се забележи дека тој суптилно го признава постоењето на македонскиот народ кога на крај заклучува:

„Лошата судбината на Македонија се состои во тоа дека балканските народи - Грци, Албанци, Срби, Бугари и Турци – кои се населени со својата главна маса во краевите на полуостровот, навлегуваат од сите страни на Македонија и се стремат да проникнат во неа и да ја владеат. Така било во минато време, така е сега. Само во времето на старите Македонци таа несреќна земја била првобитно место за ширење на политичка моќ кон сите страни на Балканскиот Полуостров.“

Речиси еден век по статијата на Иширков, македонскиот народ кој по многу векови успеа да се одржи во своите етничко-географски граници и на еден дел од својата територија да формира македонска држава, сеуште е подложен на напади од своите соседи. Му го оспоруваат името, идентитетот и јазикот, иако името Македонија е толку старо, колку и името на Македонците Сепак тој опстојува и како што вели Иширков,  минатото му влева верба во подобра иднина.

крај