„Предавничката политика на фашистичка Бугарија кон Македонија премногу придонесува за исчезнување на илузиите на Македонците за ослободителната мисија на великобугарските шовинисти кон Македонија.“ – ќе одговори меѓудругото Димитар Влахов на прашањета поставено од Јордан Атанасов, преставник на делегацијата на македонската емиграција од Бугарија и населението на Пиринска Македонија, која присуствуваше на чествувањето на 11 Октомври – Денот на македонското востание во 1945 година во ДФ Македонија. (Македонска мисъл, кн. 5-6, год. 1, 1946, 6. ВПЕЧАТЛЕНИЯ ОТ ФЕДЕРАЛНА МАКЕДОНИЯ, Юрдан Анастасов, Софија)

Јордан Атанасов во продолжението на статијата „Впечатоци од Федерална Македонија“ ги цитира објаснувањата на Димитар Влахов во однос на другите две преостанати прашања - зошто Македонците не се нарекуваат Бугари, туку Македонци и зошто го вовеле македонскиот јазик како официјален. Влахов на поставените прашање ќе истакне:

„Иако во текот на долги години заедно со Бугарите се бореа за духовно ослободување, во последните децении се случуваат драстични промени во свеста на македонскиот народ во однос на неговиот национален идентитет.

„Македонците живееја во текот на овие децении во различни политички. културни и економски услови од Бугарите. Македонците се чувствуваа не само потесно поврзани едни со други, како луѓе кои зборуваат ист јазик, македонски, туку и како луѓе кои се инспирирани од истиот идеал - да ја добијат својата политичка слобода.

„По катастрофалните војни за македонскиот народ од 1912-1918 година, во кои Македонија беше театар на воените операции, кои војни беа погубни и за Бугарија, Србија и Грција, се случија длабоки промени во свеста на македонскиот народ.

„Предавничката политика на фашистичка Бугарија кон Македонија премногу придонесува за исчезнување на илузиите на Македонците за ослободителната мисија на великобугарските шовинисти кон Македонија.

„Прогонот на кој беа подложени Македонците, терористичките и грабливи режими во трите региони на Македонија за време на нејзината окупација, како и низа причини од меѓународен карактер, придонесоа за консолидација во главите на македонскиот народ на идејата дека тие се посебен народ, независна нација, чиј процес на формирање се одвива брзо. Оваа свест проникнува во најшироките кругови на македонското население.

„Македонците ги имаат сите особини кои научно го карактеризираат концептот на нација. Македонците имаат заедничка територија на Македонија во која живеат; живеат под исти економски услови; Македонците го имаат истиот менталитет, или она што се нарекува национален карактер. Имаат и заеднички македонски јазик.

„Навистина, ние имаме неколку говори. Некои од нив, на пример, јазиците што се зборуваат во областите поблиску до Србија, го доживеале длабокото и трајно влијание на српскиот јазик. Оттука и навлегувањето во овие говори за многу српски зборови непознати за македонските Славјани. Од друга страна, источномакедонските јазици го доживеале силното влијание на бугарскиот јазик. Овие дијалекти не се карактеристични за македонскиот јазик. Ние Македонците сега го изработуваме нашиот литературен јазик. . . Овој јазик е централен македонски говор, кој зафаќа голема површина на Македонија - Битола, Порече, Прилеп. Во изградбата на нашиот литературен јазик, без сомнение, нашите научници ќе го имаат предвид и охридскиот јазик. Ќе истакнеме дека и овие говори имаат стара книжевна традиција“.

Ова е мислењето на Димитар Влахов за прашањата за македонската нација, македонскиот јазик и зошто Вардарска Македонија побара да влезе во границите на Федеративна Југославија. Ова разбирање не е апстрактно и теоретско, туку она што доаѓа од самата реалност. Нејзин најживописен израз е македонската младина, која за време на великосрпскиот режим како карпа ја бранеше својата националност од крвавиот терор и асимилаторски методи на тој режим.“ – пишува Атанасов во своите впечатоци од посетата на ДФ Македонија.

Во продлжение Ј. Атанасов ќе се осврне и на другите состојби во поствоена Македонија, за економската состојба, за штетите од војната, за образованието и т.н, за кои вели:

„Економската состојба во Федерална Македонија не е добра. Ова се должи на неколку причини. Главна причина за тоа е грабежот и уништувањето што го извршија окупаторите. Кога Германците ја напуштија територијата на Македонија, ограбуваа се што можеа да понесат со себе, кренаа во воздух мостови и со машини сечеа железнички пруги. Многу градови беа полууништени од бомбардирањето. Сообраќајните информации говоеат дека сеуште е далеку од нормално. Го видовме огромниот распарчен труп на железничкиот мост над Велес, надвиснат над Вардар. Ќе помине многу време додека овој мост да биде обновен. Ја видовме некогаш убавата и голема станица на Градско, срушена до земја....

Друга причина за економските неволји биле трошоците за народната војска, која по ослободувањето морала да ја продолжи борбата против Германците. Овие трошоци беа огромни, бидејќи војската тогаш беше боса, парталава и гладна. Трета причина е сушата, која во летото 1945 година ги уништи посевите и, да не беше пченката што ја испрати Војводина, населението ќе беше изложено ... на глад. Влијание врз економијата имало и размената на лева со динари. Индустријата, доколку ја има, сè уште не може да закрепне. Занаетите се доста подзаборавени. Сепак, мора да се каже дека македонската влада презема енергични мерки за да ја извлече земјата од оваа тешка економска ситуација, а во тој поглед веќе се постигнати резултати.

Воспитно-образовната работа се движи со полна пареа. Во Федерална Македонија има над 800 основни училишта со седум одделенија (со прогимназија), во кои околу 2.000 учители предаваат на 92.000 ученици. Меѓу нив има технички училишта, акушерско училиште, уметничка и музичка академија итн. посебни образовни установи. Има голем недостиг на наставен кадар. Да имаше доволно, во училиштата можеше да се запишат уште 50.000 ученици. За да се задоволи оваа потреба отворени се курсеви за обука на наставници во Скопје и Битола. Голем дел од населението на Македонија е неписмено. За намалување на неписменоста отворени се 390 курсеви за неписменост на кои посетуваат 12.400 курсисти. Анафалбетските курсеви се достапни и за странци. Ваков курс е отворен за Ромите, на кој се учи на ромски јазик. Во училиштата се учи на македонски јазик. Само во средношколските паралелки српскохрватскиот се учи два часа неделно. Од странските јазици, рускиот е најзастапен. Албанците имаат 50 училишта во кои се учи албански. Турците имаат 31 училиште каде што се учи турски јазик. Во Скопје се прават подготовки за отворање на македонски универзитет. Речиси во сите градови истакнати македонски јавни личности држат предавања на државните универзитети.

Во Скопје има радио, дом на уметностите, музеи, народен театар. Една вечер ја гледавме претставата „Чорбаџи Теодос“ од македонски автор, која беше изведена во тогашниот народен театар. За нас беше и радост и гордост да ги видиме големите достигнувања на родниот македонски театар и да го слушаме прекрасниот Македонски јазик што го зборуваа артистите.

Во Скопје излегуваат весниците „Нова Македонија“, „Млад Борец“, „Народен Војник“, „Остен“, од неодамна неделникот „Единство“ итн. Во Битола и Штип излегува по еден неделник. Во Скопје се издаваат две списанија - „Македонка“ и „Нов ден“ Овие весници и списанија се пишуваат на македонски јазик. Последниот не е прочистен од странци, автори кои учеле српски училишта и уште не можат да се ослободат од влијанието на српскиот јазик. Истото   може да се каже и за оние кои завршиле бугарски училишта во однос на влијанието на бугарскиот јазик. Но и кај едните и другите има стремеж за употреба на чист македонски јазик. Во Скопје на турскит јазик излегува весникот „Бирлик“ (Единство). Излегува и весник на албански јазик за албанското малцинство (весникот Флака).“

подготвил. Т.К.

(продолжува)