Дали старите “бабини деветини”, митови, легенди, песни и преданија можат да ни овозможат почист поглед кон сегашноста и јасна визија за иднината? Веројатно нема мирна сегашност и стабилна иднина ако не си го познаваме минатото. Можат ли апокрифните текстови и народните митови да ни откријат локации кои се од огромно значење не само за нашата држава, туку и за целата генерација луѓе кои живеат на планетата Земја?

Бгорскиот манастир добил скапоцен и редок подарок од двајца зографи од Бугарија, кои изработуваат икони во подзаборавени иконографски техники, слична на древните мајстори. Станува збор за икона со ликот на Светите Кирил и Методиј, што Димчо и Антонија Димчовски од Р. Бугарија и ја подариле на Бигорската Обител.

Варошкиот манастир „Св. Аргангел Михаил“ вгнезден во величенствениот гранитен камен над прилепскиот Варош се вбројува меѓу најубавите и најзначајните културни споменици и религиозни центри во Македонија. Легендата говори дека потеклото на манастирот започнува во X век, кога некој ученик на св. Климент Охридски се населил во некоја од карпите каде водел осаменички живот. Времето го датира и мермерниот столб со кириличен натпис од 996 година (втор најстар натпис) кој е употребен во изградбата на единствена манастирска црква говори за култно место. Денес тој е дел од Преспанско – палегониската епархија.

„Со уништувањето на Охриската архиепископија, Цариградската патријаршија постигна пред сè материјална корист. Економскиот гнет се надвиснал над Македонија. Се отвориле нови места за нејзиното бројно свештество. Сега целата македонска земја била експлоатирана со таков алчност, како во време на византискиот јарем од државните чиновници. Грчките владици со турските спахии и даночници си конкурираа во ограбување на населението, при што нанеле огромна материјални штета и морални страдања на народот. Фенер успеал да стави рака врз благосостојбата на македонскиот народ, но, сепак тој не можал да ја постигне својата крајна цел - мегалоелинскиот сон.“ – пишува Иван Снегаров.

Овчеполската котлина е простор кој заслужува огромно внимание и разумно употребување на ресурсите со кои што располага. Различни цивилизации овде живееле уште илјадници години пред нашата ера, а континуитетот на населеноста потврдува дека човечкиот род тука секогаш имал барем минимални услови за преживување. 

На 30-ти октомври 2016 година, во салата на Катедралната македонската православна црква “Свети Климент Охридски” во Торонто, се одржа промоција на монографијата „Есма“ од авторот Славе Николовски - Катин, кое е изданија на книгоиздателството “Македонска искра” и Здружението „Кралицата Есма и Стево Теодосиевски“ од Скопје.

Како што запишал историчарот на уметност д-р. Димитар Ќорнаков, манастирската црква Вознесение Христово Свети Спас, за сега не е познато во кое време е подигната. На почетокот Првата Балканска војна, неколку пати била доградувана и обновувана, но според преданијата била изградена во 1842 ра година.

На иницијатива на Стале Чешелков од село Потолчиште, Мариовско и со помош на сето мариовско население, во 1870 година поставени се темелите на манастирот посветен на Св. Илија а изградбата завршила по две години во 1872 година. Откако завршила изградбата на манастирската црква, биле повикани мијачки зографи од селото Тресонче на цело со со Аврам Дичов син на познатиот легендарен Дичо зограф.

Во непосредна близина на Неготино источно од градот врз темели на постара црква изграден е манастирот Св. Ѓорѓи. Манастирот е изграден во периодот  од 1860 до 1866 та година. На јужниот ѕид до влезот во црквата има вградена камена плоча на која е испишано 1860/1866 година но истотака стои и дека храмот на светиот великомаченик Ѓорѓи е изграден со помош на жителите од градот Неготино и Тодор, Тоше и Коце. Градител на овој манастир бил Андон Китанов од селотот Тресонче-Мала река, Дебарско.

Во близина на Гостивар, некогаш постоела тврдина доизградена околу 13 век. Локалитет за кој е многу тешко да се пронајдат повеќе детали и информации. Поради негрижа последните остатоци од тврдината биле уништени и искористени за други градби.